Wacław Potocki „Zbytki polskie” - interpretacja i analiza utworu

Wacławowi Potockiemu nie było obce dobro ojczyzny. Najpierw brał udział w wojnach, by chronić jej ziemie. Następnie rozpoczął wspinaczkę po szczeblach drabiny administracyjnej. Pełnił wiele zaszczytnych posad, które pozwalały mu być na bieżącow sytuacji politycznej państwa. O jego właściwy rozwój dbał także poprzez swoją twórczość. Wiersz „Zbytki polskie” jest doskonałym przykładem krytyki narodowych przywar, która zawiera także element dydaktyczny.

Utwór możemy podzielić na trzy części. Każda z nich poświęcona jest innej tematyce. Pierwsza obejmuje siedemnaście wersów i jest naganą skierowaną pod adresem rozrzutnej szlachty. Podmiot liryczny przywołuje obrazy przesadnie zdobionych karet, wystrojonej służby. Kobiety najbardziej dbają o perły i „dyjamenty”. Szlachta uwielbia suto zakrapiane alkoholem zabawy odbywające się w rytm wspaniałej muzyki. Wszystko to tworzy wizję przesadnego przepychu. Chęć zaimponowania innym wspanialszą karetą, czy też bardziej wystawnym przyjęciem negatywnie odbija się na ojczyźnie.

Druga część składa się z zaledwie trzech wersów (od 18 do 20). Poświęcona jest sytuacji politycznej, w której znalazła się Rzeczpospolita. Podmiot liryczny bezpośrednio podkreśla jej schyłek. Granice się zwężają, wojsko nie jest dobrze opłacane ani wyposażone. To znacznie osłabia pozycję Polski względem rosnących w potęgę państw sąsiadujących.

Ostatnia, trzecia część to wersy od 21 do 28. Zawarta jest w niej krytyka postawy, którą przejawia szlachta. Wszystkie ich bogactwa „pogasną, jako w wodzie utopione świece”. Jednak oni wydają się nie mieć świadomości tego, że dobra doczesne przemijają. Podmiot liryczny kwituje to w bardzo ironiczny sposób: „Przynajmniej, kiedy się tak w świeckie rzeczy wdadzą, / Porzuciwszy niebieskie, niechaj o nich radzą, / Żeby dzieciom zostały,żeby w nich spokojnie / Dożyli, niechaj myślą z pogany o wojnie…” To jasne, że całe ich życie ogranicza się do dorobku materialnego. Sprawy doczesne wyparły z ich życia prawdziwe wartości, takie jak Bóg i ojczyzna, o którą trzeba dbać.

Budowa utworu jest bardzo ciekawa. Jak już wiemy, składa się z 28 wersów. Każdyz nich liczy 13 sylab, a rymują się parzyście. Szczególnie warto przyjrzeć się warstwie stylistycznej, która została dostosowana do wymogów retorycznych przemówienia. Pojawiają się liczne anafory, przez co utwór momentami przypomina wyliczanie przewinień. Mamy także bardzo wymowne i obrazowe porównanie - bogactwa gasnące jak świece w wodzie. Podmiot liryczny w swojej mowie wartościuje zachowanie szlachty. Czyni to poprzez stosowanie odpowiednich określeń - „wszeteczne”, ale także dzięki nadmiernej kumulacji epitetów opisujących bogactwo, co czyni je przerysowanym, śmiesznym, groteskowym.

„Zbytki polskie” to doskonały przykład liryki patriotycznej. Wacław Potocki krytykuje krótkowzroczność szlachty, która jest zbyt pochłonięta korzystaniem ze swoich dobytków, by dostrzec w jak ciężkiej sytuacji znalazła się Rzeczpospolita. Utwór stanowi nawiązanie do renesansowych przedstawień dobrych i złych obywateli. Próżniactwo i przepych szlachty sytuują ją w tej drugiej kategorii.