Mikołaj z Wilkowiecka „Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim” - streszczenie skrótowe, opracowanie, geneza

„Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim” to utwór, którego autorstwo przypisuje się częstochowskiemu paulinowi – Mikołajowi z Wilkowiecka. Gatunek ten to widowisko sceniczne powstałe na bazie dramatu liturgicznego. Podejmuje głównie tematykę historii zbawienia lub żywotów świętych, a pojawiające się na scenie postaci są znane z Biblii. Data wydania utworu przypada na okres około roku 1580, a więc na czas renesansu, jednak jego korzenie wywodzą się ze średniowiecza.

Dzieło Mikołaja z Wilkowiecka wystawiane było w okresie wielkanocnym, jak łatwo się domyślić, przedstawiało ono zwycięstwo Jezusa nad śmiercią. Tworząc misterium, autor bazował na tekstach czterech Ewangelii oraz na psalmach króla Dawida. Jako że założeniem tego dzieła było nie tyle przybliżenie faktów (i tak powszechnie znanych), ale jak najlepsze zobrazowanie opisywanych wydarzeń, autor dopuścił się kilku odstępstw od historii biblijnej. Szczególnie warto zwrócić uwagę na wplecenie obyczajowości z okresu współczesnego autorowi. Zapewne celem takiego zabiegu było ułatwienie odbioru dzieła ludziom prostym. Było to realizowane zazwyczaj poprzez postaci drugoplanowe, których gesty i zachowania często przypominały te znane ze współczesności.

Sceneria dzieła, czyli Jerozolima czasów Chrystusowych, została przedstawiona bardzo plastycznie. Didaskalia przekazują wiele wskazówek, nawet odnośnie najdrobniejszych detali. Znajduje to przełożenie także na sferę zachowań – ludzie pojawiający się na scenie żyją i działają.

„Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańśkim” składa się z sześciu części poprzedzonych prologiem oraz uwagami do tego, kto podejmie się jej wystawienia. Każda scena (czyli jedna część) poprzedzona jest czytaniem Ewangelii, a kończy się śpiewem. Jednakże autor zaznacza, że podczas przedstawienia scenicznego można je pominąć, chociaż jak dodaje: „ale dobrze by z śpiewanim”.

Prolog jest długim monologiem, w którym mówca opowiada najpierw o radości, która ogarnia świat na czas Zmartwychwstania. Następnie zapowiada kolejne części, a one wystawiane są dopiero po jego przedmowie. Pierwsza część przedstawia wizytę Kaifasza i Annasza u Piłata. Jej celem jest pozyskanie żołnierzy do pilnowania grobu, by uczniowie Jezusa nie mogli wykraść jego ciała i rozpowszechniać plotek o zmartwychwstaniu. Kolejny fragment przedstawia kobiety, które zakupują specjalne olejki przeznaczone do nasmarowania ciała zmarłego Chrystusa. Trzecia część opowiada o żołnierzach strzegących grobu. Kiedy spostrzegli, że na nic zdało się pieczętowanie i stanie na straży, udali się do arcykapłanów. Ci postanowili ich przekupić, byle tylko nie wyjawili prawdy. Część czwarta podejmuje temat zejścia Jezusa do piekieł, skąd miał wyprowadzić dobre dusze do nieba. W piątym fragmencie ukazane zostały kobiety, które udawszy się do grobu, nie znalazły w nim ciała, a Anioł oznajmił im radosną nowinę. W ostatniej części przedstawione zostaje objawienie się Chrystusa swoim uczniom.

Jak więc widzimy, pominięta została kwestia śmierci, którą najprawdopodobniej obrazowały inne misteria. Nacisk został położony na radość płynącą ze zwycięstwa nad piekłem i śmiercią. Dzieło ma bardzo ciekawą kompozycję. Jego punktem kulminacyjnym jest czwarta część, ponieważ to w niej dokonuje się ostateczne odkupienie. Kwestie wypowiadane przez postaci składają się zazwyczaj z ośmiosylabowych wersów (chociaż są oczywiście odstępstwa od tej reguły) i rymują się parzyście. Dzieło zostało napisane bardzo sprawnie, a dopełnieniem całości są szczegółowe i dobrze skomponowane didaskalia.

„Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim” jest dziełem, w którym przedstawiony został fundament chrześcijaństwa – zwycięstwo nad śmiercią. Jak już wcześniej zostało wspomniane, utwór nie miał na celu zaznajamiać ludzi z tą historią, ale po prostu ją pokazywać. Dlatego został nieco przystosowany do realiów współczesnych autorowi, co – być może – zapewniało mu jeszcze większą popularność.