Adam Mickiewicz „Romantyczność” - interpretacja i analiza ballady

„Romantyczność” pochodzi ze zbioru „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. Tomik ten, wydany w roku 1822, został uznany za oficjalny początek epoki romantyzmu w Polsce. Wiersz „Romantyczność” zawiera wykładnię najistotniejszych założeń nowej estetyki i nowego spojrzenia na świat.

W utworze można wyróżnić dwie części: tę opowiadającą o losach Karusi i jej miłości do Jasieńka oraz drugą, przedstawiającą dwie interpretacje tej sceny, racjonalną i romantyczną. Karusia i jej dziwne zachowanie stają się pretekstem do zestawienia dwóch światopoglądów; oczywiście poeta wyraźnie opowiada się za tym romantycznym, zgodnym z ludowymi wierzeniami.

Z pierwszej części wiersza dowiadujemy się, że ukochany Karusi, Jasieniek, zmarł przed dwoma laty. Mimo to dziewczyna nadal go kocha i czasem z nim rozmawia. Widzi jego ducha, ale nie czuje strachu, a jedynie miłość i tęsknotę, przyznaje: „Weź mię, ja umrę przy tobie,/ Nie lubię świata”. Karusia i Jasieniek nadal są zakochani, śmierć nie zdołała ich całkowicie rozdzielić. Potęga miłości jest w stanie pokonać granicę pomiędzy światem żywych i umarłych. Karusia nie jest w realnym świecie szczęśliwa, ludzie na ogół jej nie rozumieją: „Źle mnie w złych ludzi tłumie,/ Płaczę, a oni szydzą;/ Mówię, nikt nie rozumie;/ Widzę, oni nie widzą!”.

Zachowanie Karusi wielu osobom wydaje się dziwne, rozmawia niby ze sobą, biegnie za widmem, którego oni nie widzą, próbuje je objąć i zatrzymać. Jednak niektórzy ją rozumieją, prości ludzie wierzą, że duch zmarłego może powrócić z zaświatów do swej ukochanej: „Mówcie pacierze! — krzyczy prostota —/ Tu jego dusza być musi./ Jasio być musi przy swej Karusi,/ On ją kochał za żywota!”. Dla prostych ludzi takie obcowanie z duchami jest możliwe, wierzą, że dziewczyna może go wiedzieć i słyszeć, choć oni niczego nie dostrzegają.

Ocena i interpretacja zachowania Karusi stanowi drugą część wiersza. Prości ludzie nie dziwią się takiemu zachowaniu. Wierzą, że skoro w życiu łączyła ich miłość, po śmierci nadal ich ona łączy i każe być razem. Takie stanowisko zajmuje także podmiot liryczny, który reprezentuje światopogląd romantyczny: „I ja to słyszę, i ja tak wierzę,/ Płaczę i mówię pacierze”. Podmiot liryczny reaguje emocjonalnie, wierzy w miłość i jej moc. Wierzy też we współistnienie świata realnego i nadrealnego. Dla niego mądrość ludowa zawiera więcej prawdy niż słowa Starca. Starzec jest tu przedstawicielem myśli oświeceniowej. Poeta zajmuje w stosunku do niego stanowisko polemiczne. Starzec mówi: „Ufajcie memu oku i szkiełku,/ Nic tu nie widzę dokoła./ Duchy karczemnej tworem gawiedzi,/ W głupstwa wywarzone kuźni./ Dziewczyna duby smalone bredzi,/ A gmin rozumowi bluźni”.

Jego postawa jest pełna pogardy dla głupoty prostych ludzi. Zdaniem Starca dziewczyna jest szalona i bredzi. Jej zachowanie jest absurdalne, ponieważ Starzec nie dopuszcza możliwości istnienia rzeczy niewidzialnych, niepojętych. Dla niego świat jest materialny i logiczny. To, czego nie można dostrzec, dotknąć, zbadać – nie istnieje. Poeta nie zgadza się z tym stanowiskiem. Uważa je za ograniczone, nie ogarniające ludzkiej duchowości, zwraca się do Starca słowami: „Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!”. Mędrzec nie pragnie zrozumieć niczego więcej ponad „martwe prawdy”, czyli ścisłą naukę. Kieruje się tylko rozumem, nie dopuszcza do głosu serca. Podmiot liryczny staje w obronie Karusi i prostych ludzi, mówiąc: „Dziewczyna czuje [...]/ A gawiedź wierzy głęboko;/ Czucie i wiara silniej mówi do mnie/ Niż mędrca szkiełko i oko”.

„Czucie i wiara” to jeden z podstawowych punktów programu romantyków.  Uczucie zostało nobilitowane. Podczas gdy oświecenie hołdowało rozumowi, romantyzm opiewa emocje i uczucia. Mickiewicz kończy utwór takim właśnie postulatem: „Miej serce i patrzaj w serce!”.

„Romantyczność” ma dynamiczny charakter – krótkie wersy, nagromadzenie czasowników, krótkie zdania, wszystko to wpływa na tempo utworu. Powtórzenia zdania: „Ona nie słucha” mają na celu podkreślenie poczucia obcości Karusi w świecie – ona nie słyszy ludzi, oni nie widzą jej Jasieńka. Jest między nimi granica, Karusia dzięki swej miłości znajduje się bliżej świata zmarłych, ale oddala się od świata żywych.

W pierwszej części przedstawiającej spotkanie ukochanych znajdujemy wiele zdrobnień i wyrazów czułości: „... lica twoje, oczki twoje!/ Twoja biała sukienka!”. Spotkanie to odbywa się w wielkim pośpiechu i strachu przed macochą. Karusi wydaje się, że nadchodzi świt, dziewczyna słyszy pianie koguta i obawia się odejścia ukochanego. Krótkie zdania, zaburzenia składni, wykrzyknienia i zapytania nadają tej części dynamiczne tempo i wskazują na zamęt w głowie dziewczyny. Druga część – polemiczna – jest już spokojniejsza. Zawiera elementy dyskusji i ocenę, ma więc charakter wartościujący. Jest jasna, czytelna, jednoznacznie określa stanowisko poety.