Zbigniew Herbert „Pan Cogito a ruch myśli” - interpretacja i analiza wiersza

„Pan Cogito a ruch myśli” to jeden z wierszy, które weszły w skład wydanego w 1974 r. tomiku poezji Zbigniewa Herberta, zatytułowanego „Pan Cogito”. Tytułowy bohater to postać wykształcona, oczytana i doskonale zaznajomiona z kulturą antyczną. Za główną tematykę całego zbioru można uznać konfrontację poglądów Pana Cogito z kształtem współczesnego świata.

Sytuacja przedstawiona w wierszu rozgrywa się pod „niebem czaszki”. Podmiot liryczny, którym najpewniej jest Pan Cogito, wychodzi od potocznego wyrażenia: „myśli chodzą po głowie” i na jego podstawie maluje obraz myśli przemieszczających się wewnątrz czaszki. Nie odbywa się to jednak w tłoku i wrzawie, ale monotonnie, pośród „nudnego krajobrazu” – „szarych pagórków” i „wyschłych drzew”. Sceneria jest więc niezwykle jałowa, podmiot liryczny wspomina nawet o „wyschłych źródłach”. Myśli nie mają się gdzie podziać, „kręcą się w kółko / w poszukiwaniu ziaren”, „nie chodzą / bo nie ma dokąd”. Są zupełnie bezsilne – „siedzą na kamieniu / załamują ręce”. Jedyną atrakcją są dla nich rzeki składające się z myśli innych...