Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego” - Motyw Arkadii w „Żywocie człowieka poczciwego”. Opracowanie

Motyw Arkadii często pojawiał się w twórczości renesansowych artystów. Do odrodzeniowej literatury dotarł głównie za pośrednictwem „Bukolik” rzymskiego poety, Wergiliusza, ukazujących beztroskie życie w baśniowym krajobrazie. Kraina szczęśliwości miała wiele twarzy, pojawiała się w micie o złotym wieku ludzkości, w legendach o szczęśliwych wyspach czy, jak u Wergiliusza, w sielankach. Arkadia to symbol niezmąconego ziemskiego szczęścia, wyraz ludzkiego marzenia o krainie bez cierpienia, ciężkiej pracy i zagrożeń.

Motyw Arkadii nieodmiennie łączył się z idealizacją znanej przestrzeni. Wergiliusz tworzył ją na wzór swej ojczyzny, jej pól i pastwisk. Bohaterami jego sielanek byli pasterze, a właściwie wykształceni arystokraci w roli pasterzy. Subtelny język, beztroska, delikatne uczucia i nawiązania do kultury brzmią nieco sztucznie w ustach młodzieńców wypasających owce. Rej również idealizuje miejsce sobie doskonale znane – polską wieś, dworek szlachcica ziemianina. Obraz stworzony przez Reja nie jest fantastyczny, nie odbiega dalece od rzeczywistości, po prostu skupia się na dobrych stronach wiejskiego życia, pomijając niemal zupełnie jego ciemne strony.

Idealizując obraz wsi, Rej podkreśla znaczenie przyrody w życiu człowieka. Jej wpływ ma charakter estetyczny i utylitarny. Z jednej strony zachwyca swym pięknem i doskonałością. Daje poczucie spokoju i harmonii. Wyznacza rytm dnia i całego życia. Jej prawa są uniwersalne i wyznaczają też porządek ludzkiego życia. Z drugiej zaś strony dostarcza wszystkiego, co człowiekowi do życia niezbędne. Natura jest źródłem pożywienia, gospodarz zbiera obfite plony, uprawia zboża, pastwiska porasta bujna trawa, ogród jest pełen warzyw, a sad dostarcza owoców. Ponadto pszczoły dają mu miód, a las dostarcza dziczyzny. Dzięki uprawie ziemi i życiu w harmonii z naturą wszyscy żyją w dostatku. Nikt nie cierpi nędzy, luzie i zwierzęta zawsze jedzą do syta.

W Arkadii Reja praca jest obecna i jest to codzienna, ciężka praca na roli, jednak jej obraz również został wyidealizowany. Autor „Żywota człowieka poczciwego” rozpisuje się nad szczegółami prac gospodarskich, wskazując jednak tylko na radość, jaka płynie z ich wykonywania i patrzenia na ich efekty. Pomija zmęczenie, niepowodzenia, nieszczęścia. Gospodarz wychodzi do ogrodu z całą rodziną, każdy ma swoje zajęcie odpowiednie do wieku i umiejętności i każdy czerpie z niego radość. Także praca chłopów przedstawiona jest jako pożyteczne zajęcie przynoszące wszystkim pożytek i zadowolenie. Nie ma tu mowy o wyzysku, niesprawiedliwości, nadużyciach, o przemęczeniu czy jakimkolwiek cierpieniu związanym z odrabianiem pańszczyzny.

U Reja zarówno praca jak i odpoczynek stanowią ważny i przyjemny element w życiu człowieka. Pisząc o konieczności nauki w młodym wieku, ukazuje ją jako szczęśliwe pogłębianie wiedzy i zaspokajanie ciekawości, a nie jak ciężką, wymagającą pracę. Tak samo są przedstawione późniejsze obowiązki gospodarza, który z radością dogląda swego majątku. Także starość została ukazana jako wiek spokojnego kontemplowania świata. Autor, wspomina co prawda o dolegliwościach podeszłego wieku, jednak daje na nie radę. Obcowanie z młodymi, poczucie, że jest się im potrzebnym, świadomość dobrze przeżytego życia, wszystko to stanowi remedium na leki egzystencjalne i cierpienia ciała. 

W polskiej literaturze renesansowej motyw Arkadii wiązał się właśnie z wiejskim życiem. „Żeńcy” Szymona Szymonowica czy „Pieśń świętojańska o Sobótce” wskazują na popularność tego motywu. Wieś stała się ostoją dawnych tradycji i dobrych obyczajów. Ukazywana w opozycji do życia dworskiego, była symbolem spokoju i dawnych cnót.