Mniejszość narodowa a grupa etniczna - porównanie (podobieństwa i różnice)

Różnica między mniejszością narodową i grupą etniczną jest bardzo płynna, pod pewnymi względami są to pojęcia pokrywające się. Podobieństwa odnajdujemy w wielu kwestiach. Obydwoma terminami zwykło się określać grupę osób mniejszą od większości obywateli, wyraźnie odróżniającą się od reszty społeczeństwa i świadomą swojej odrębności.

Osoby tworzące wybraną mniejszość narodową bądź grupę etniczną charakteryzuje własna kultura, tradycja, a często i odrębny język oraz religia. Od pozostałej ludności może je także odróżniać wygląd, cechy osobowości czy obyczajowość. Ważne jest u nich poczucie jedności, solidarności, istnienie silnych więzi spajających ich z tą, a nie inną grupą. Zbiorowości te zrzeszają się między innymi dla obrony cennych dla siebie wartości, takich jak kultura, język, obyczaje. Chcą podtrzymywać tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie, by następnie przekazać je własnym dzieciom. Bez wspólnej tożsamości, przekonania o zbieżnej genealogii nie istniałyby te dwa rodzaje wspólnot. Zarówno mniejszość narodowa, jak i grupa etniczna są również związane z danym terytorium.

Zasadnicze różnice między mniejszością narodową i grupą etniczną ujawniają się natomiast w kwestii posiadania lub nie posiadania rozwiniętej świadomości narodowej. W przypadku grup etnicznych możemy mówić wyłącznie o tożsamości etnicznej, nie zaś o poczuciu tworzenia narodowości. Tego typu zbiorowość nie identyfikuje się z konkretnym, funkcjonującym (obecnie lub w przeszłości) narodem. Przyjmuje się, iż grupa etniczna może z czasem wykształcić u siebie zalążki świadomości narodowej, wtedy staje się tzw. protonarodem – zbiorowością dążącą do stworzenia własnego państwa. Jest to jednak proces bardzo długotrwały.

Jak trudno ustalić, gdzie kończy się pojęcie grupy etnicznej, a zaczyna mniejszość narodowa, pokazuje problem ludności śląskiej, który w Polsce wyraźnie uwidocznił się podczas Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku. Ponad 173 tysiące osób przyznało się do narodowości śląskiej, jednak według Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych i języku regionalnym z 2005 roku taka narodowość nie istnieje. Również Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, iż nie ma mowy o istnieniu narodu śląskiego. Mimo to Ruch Autonomii Śląska, powstały w 1990 roku, podejmuje szereg inicjatyw mających na celu stworzenie obszaru autonomicznego dla Śląska oraz uznanie ludności śląskiej za odrębną narodowość. Według prawa polskiego Ślązacy są uznani jedynie za grupę etniczną. Sprawa ta budzi wiele kontrowersji i po dziś dzień pozostaje otwarta.