Państwo unitarne a federalne - porównanie, podobieństwa i różnice

Państwo unitarne to państwo jednolite tzn. mające takie samo prawo, ustrój, administrację w obrębie granic. Jego przeciwieństwem jest państwo federacyjne składające się z mniejszych podmiotów (nazywanych krajami, landami, stanami etc) mających odrębne ustroje oraz obowiązujący system prawny. 

W przypadku państwa unitarnego wszystkie jednostki wchodzące w jego skład są dokładnie tak samo zorganizowane i podporządkowane tym samym instytucjom. 

Natomiast państwa federalne posiadają ustrój dualistyczny. Część kompetencji znajduje się w rękach organów podmiotów składowych, natomiast część przekazana jest związkowi. Z sytuacji tej wynika zróżnicowanie systemu prawnego oraz ogólnej organizacji w obrębie federacji, gdyż poszczególne części składowe rządzą się innymi zasadami. 

Obywatele państw unitarnych posiadają tylko jedno obywatelstwo. Z kolei w państwach federalnych mogą posiadać zarówno obywatelstwo kraju wchodzącego w skład konfederacji jak i odpowiadające całemu związkowi (np. w USA - mieszkańcy posiadają podwójne obywatelstwo: obywatelstwo Stanów Zjednoczonych oraz odpowiedniego stanu).

Różnicą w przypadku państwa federalnego oraz unitarnego może być także struktura społeczna w aspekcie narodowościowym, wyznaniowym czy językowym. Kraje modelu unitarnego charakteryzują się jednolitością ludności w powyższych kwestiach. Natomiast państwa federalne składają się bardzo często z mniejszych, odmiennych od siebie (mniej lub bardziej) grup ludności zróżnicowanych np. pod względem dialektu językowego, historii czy wyznawanej religii. 

Podobieństwem w przypadku obu modeli państwowych jest polityka zagraniczna. W obu przypadkach prowadzona jest ona jednolicie. Zasadniczo w obu przypadkach prowadzona jest taka sama polityka monetarna i obowiązuje jednakowa waluta.