Kultura polityczna w Polsce (po 1989 r.) - opracowanie

Zjawiska kultury politycznej w Polsce nie można rozpatrywać bez nawiązania do historii – cofnięcia się o ponad 20 lat do czasów Polski Rzeczpospolitej Ludowej.

Ustrój socjalistyczny, który trwał w Polsce od zakończenia II wojny światowej do 1989 roku, odcisnął na Polakach piętno, którego skutki są odczuwalne do dzisiaj. Specyfika socjalizmu – władza w rękach jednej partii, całkowity brak opozycji, gospodarka centralnie sterowana – wykształciła w Polakach coś na kształt przeciwieństwa kultury politycznej. Brak nadziei na zmianę, wrażenie niemożności wpływania na władzę, surowość panującego systemu sprawiły, że już w demokratycznej Polsce problem z kulturą polityczną Polaków jest dość poważny.

Czym jest kultura polityczna? To posiadana wiedza, systemy wartości, wzorce zachowań i postaw, jakie człowiek ma wobec aktorów życia politycznego i ich stosunków z obywatelem. Poziom kultury politycznej wyraźnie przekłada się na zaangażowanie polityczne i społeczne obywateli, a także jakość tego zaangażowania – to natomiast wpływa na efektywność działania państwa.

Wskaźnikiem kultury politycznej obywateli może być frekwencja wyborcza. W Polsce jest ona raczej niewysoka, co wskazywałoby na średni poziom rozwoju kultury politycznej Polaków. Ciekawe jest, że o ile wybory prezydenckie mają (jak na polskie warunki) dość wysoką frekwencją – ok. 50%, a parlamentarne ok. 40%, to bardzo niewiele osób decyduje się zagłosować w wyborach samorządowych – zaledwie około 35% (w 2010 r.). Fakt niewysokiej frekwencji w wyborach, które najbardziej dotyczą lokalnego otoczenia człowieka (ale też w reszcie wyborów) jest wynikiem małego zainteresowania aktywnym uczestnictwem w sprawowaniu władzy, brakiem wiary w możliwość wpływu na władzę itp.

Przyczyną małego zaangażowania się Polaków w dużej mierze może być rozczarowanie. Po odzyskaniu suwerenności w 1989 r. wielu ludzi miało pełne nadziei oczekiwania na szybką poprawę losu. Na zmiany trzeba było jednak czekać – stąd niechęć do wyborów i... kolejnych rozczarowań. A co z młodym pokoleniem, które powinno z mnóstwem energii angażować się w życie społeczne i publiczne? Coraz częściej znajdujemy wśród młodzieży aktywne jednostki, zdarza się jednak, że brak perspektyw (z punktu widzenia np. absolwenta uniwersytetu bez pracy) powoduje niechęć do polityków i polityki jako takiej.

Kultura polityczna danego kraju może się także odzwierciedlać w kulturze reprezentujących go polityków. Niestety wielokrotnie zdarza się, że kultura polityczna polskich polityków nie stanowi wzorca do naśladowania (np. przypadki pijanych polityków czy wzajemnego obrażania się i krzykliwego sposobu prowadzenia dyskusji).

Podsumowując, polskiej demokracji brakuje kultury politycznej – należy jednak pamiętać, że kształtowanie jej jest procesem długotrwałym. Konieczna jest edukacja i popularyzacja dobrych wzorców kultury politycznej, ponieważ wyższy poziom kultury politycznej może wpłynąć na wzrost efektywności polityki, rozwój dyskusji społecznych i wiele innych zjawisk, które sprzyjają lepszemu działaniu państwa i społeczeństwa.