Zachowania społeczne - zachowania prospołeczne i antyspołeczne. Definicja, charakterystyka, przykłady

Zachowania społeczne to pewne formy aktywności gatunku (występują zarówno u ludzi, jak i w świecie zwierząt) nakierowane na innych osobniki danego gatunku – np. wysyłanie sygnałów. Zachowania społeczne tym różnią się od działań społecznych, że są one bezpośrednio obserwowalne. W przypadku działań społecznych mamy do czynienia jeszcze z motywacjami – czyli sferą nieobserwowalną.

Przeciwieństwem zachowań społecznych są zachowania aspołeczne, czyli bierność, brak zainteresowania działaniami grupy, poczucie izolacji, niechęć do podejmowania interakcji z innymi.

Zachowania człowieka mają charakter motoryczny (ruch) oraz werbalny – przez fakt, że można je badać za pomocą zmysłów, stały się one podstawą badań behawioralnych (zachowanie jako reakcje na bodźce). Zachowania społeczne są także podstawowym pojęciem socjobiologii – nauki, która bada zachowania społeczne wszystkich gatunków istot żywych z punktu widzenia doboru naturalnego. Według socjobiologów najważniejszymi przykładami zachowań społecznych jest agresja, altruizm i współdziałanie.

Zachowania społeczne są bardzo szerokim pojęciem. Można je zawęzić poprzez wyodrębnienie dwóch grup: zachowań prospołecznych i zachowań antyspołecznych. Zachowania prospołeczne to zbiór aktywności ukierunkowanych na trwanie, zachowanie, bezpieczeństwo danej społeczności, na przynoszenie korzyści innym. Przykładem zachowania społecznego jest np. pomaganie potrzebującym czy oddawanie krwi. Przeciwieństwem zachowań prospołecznych są zachowania antyspołeczne, mające na celu rozbicie danej społeczności, niszczenie więzi, np. poprzez dewastację otoczenia, w którym żyje dana społeczność. Przykładami może być wandalizm, agresywne zachowania wobec innych ludzi itd.

Co wpływa na zachowania społeczne? Główne teorie poszukujące źródeł określonych zachowań społecznych wskazują dwa główne czynniki decydujące o danym zachowaniu. Po pierwsze są to geny – dążenie do przetrwania własnych genów prowadzi do pewnych zachowań egoistycznych. Z drugiej strony jednak, zachowania altruistyczne zwiększają szansę na przekazanie genów. Drugim ważnym czynnikiem jest wpływ środowiska – ewolucja zachowań spowodowana koniecznością reakcji na zmieniające się warunki otoczenia. Przykładem może być kulturowe ograniczanie zachowań seksualnych człowieka.

Zachowania społeczne są bardzo interesującym problemem badawczym, kwestia zachowań człowieka względem drugiej osoby, ich charakter oraz przyczyny od wielu lat fascynują badaczy. Płynące z badań wnioski wzbogacają naszą wiedzę o nas samych, co więcej – można je na wiele sposobów zastosować w praktyce.