Działania społeczne - typy wg Mertona (konformizm, innowacja, bunt, rytualizm, wycofanie). Opracowanie

Aktywność człowieka, którą możemy bezpośrednio obserwować, to zachowanie. Jeśli do zachowania dodamy motywy tego zachowania, intencje danej osoby – mamy do czynienia z działaniem. Działanie ukierunkowane na innych ludzi nazywa się działaniem społecznym.

Działania ludzi są bardzo interesującym problemem badawczym, stąd badania na temat działań społecznych prowadziło wielu socjologów, m.in. Robert K. Merton.

Robert K. Merton przedstawił klasyfikację działań społecznych w oparciu o typy indywidualnego przystosowania jednostek do życia w społeczności. Są to: konformizm, innowacja, bunt, rytualizm oraz wycofanie.

Działania społeczne oparte na konformizmie to uleganie i podporządkowanie się działaniom grupy, realizowanie jej celów, postępowanie zgodnie z obowiązującymi regułami i normami.

Działania innowacyjne w danej grupie polegają na krytyce wartości, opinii, zachowań funkcjonujących w danej grupie i wprowadzeniu nowej jakości. Nowa jakość – innowacja – dotyczy przede wszystkim środków realizowania celów grupy, co do których następuje zgoda. Nowe środki niekoniecznie pokrywają się z systemem wartości wyznawanym wcześniej przez grupę.

Bunt to rodzaj działania społecznego (przystosowawczego) jednostki, które sprowadza się do krytyki zarówno celów, jak i środków danej grupy i ich odrzucenia. Dotychczasowe cele i środki zastępowane są innymi – nieraz różniącymi się w skrajny sposób od wcześniejszych celów i środków. Przykładami buntu są rozmaite kontrkultury.

Kolejną formą działania społecznego jest wycofanie. Polega ono na całkowitym nieuczestniczeniu w życiu społecznym – dana jednostka albo całkowicie nie akceptuje celów grupy, albo koncentruje swoją uwagę na innych aspektach życia i z tego względu rezygnuje z podejmowania działań społecznych.

Piątym rodzajem działanie społecznego jest tzw. rytualizm. Działania rytualne sprowadzają się do przywiązania do reguł życia społecznego (mechanicznego wykonywania pewnych czynności) przy jednoczesnym niezwracaniu uwagi na cele i normy danej społeczności.

Należy zaznaczyć, że według Mertona jedynie konformizm jest działaniem właściwym z punktu widzenia grupy – sprzyja on spójności i sprawnemu działaniu społeczności. Cała reszta zachowań to, z punktu widzenia Mertona, dewiacje społeczne (zachowania niezgodne z normami, sprzeczne z obowiązującymi w danej społeczności zwyczajami).