Kultura polityczna - definicja, cechy, przykłady

Kulturą polityczną nazywamy zbiór postaw i opinii, jakie człowiek ma na temat aktorów sceny politycznej, władzy, instytucji, aktów prawnych (takich jak np. konstytucja) i ich stosunku do obywateli oraz relacji z obywatelami.

Kultura polityczna każdego człowieka jest kształtowania przez różne czynniki. Dużą rolę odgrywają tu pewne cechy osobowościowe i emocje człowieka, np. uprzedzenie względem partii lub odczuwanie szacunku dla danego polityka. Na kształt kultury politycznej wpływają jednak także czynniki społeczne – opinie dominujące w społeczeństwie, naciski społeczne, ustalenie pewnych wzorców czy wartości.

Czym przejawia się kultura polityczna danej jednostki? Efektem posiadania odpowiednio rozwiniętej kultury politycznej jest, po pierwsze, posiadanie pewnych informacji, znajomość (przynajmniej podstawowa) faktów związanych z aktualną polityką, umiejętność rozeznania się w sytuacji, umiejętność uczestniczenia w dyskusji na bieżące tematy polityczne. Po drugie, odpowiedni poziom kultury decyduje o podejmowaniu aktywności politycznej lub pełnej rezygnacji z działania. Podjęcie decyzji o zaangażowaniu się jest silnie związanie z wiarą danego człowieka w możliwość wywarcia wpływu na władzę. Jeśli człowiek widzi, że jego jednostkowe działanie może coś zmienić na lepsze – wtedy łatwiej mu podjąć decyzję o zaangażowaniu się. Odwrotnie jest w sytuacji, gdy dana osoba dostrzega całkowity brak efektów swojego działania (rzeczywistego lub potencjalnego) – świadomość braku sensu powoduje zaprzestanie aktywności lub podjęcie decyzji o niepodejmowaniu żadnego działania.

Kultura polityczna jest procesem, którego rozwój w społeczeństwie może trwać bardzo długi czas. Rozwinięte kraje Europy Zachodniej i Stany Zjednoczone, które cechują się ugruntowanym ustrojem demokratycznym rozwijającym się przez dziesięciolecia, wyróżniają się wysoką kulturą polityczną obywateli. Społeczeństwo np. amerykańskie aktywnie uczestniczy w różnego rodzaju stowarzyszeniach, podejmuje chętnie działania na rzecz społeczności lokalnej, tłumnie uczestniczy w wyborach – może być to przykład kultury politycznej tzw. uczestniczącej.

Inna sytuacja występuje w krajach byłego bloku wschodniego, w tym w Polsce. Długotrwała władza socjalistyczna (uniemożliwiająca wpływanie obywateli na rządzenie), a także rozczarowanie efektami młodej demokracji, spowodowały, że aktualna kultura polityczna krajów Europy Środkowo-Wschodniej (ale też innych, rozwijających się dopiero, demokracji) nie jest niestety na wystarczającym poziomie. Należy bowiem pamiętać, że demokracji i kultura polityczna oddziałują na siebie – istnienie demokracji wpływa na kształtowanie się kultury, natomiast rozwój kultury politycznej wpływa na sprawniejsze funkcjonowanie i umocnienie demokracji.