Kapitalizm - Demokracja a kapitalizm. Omów związek i zależności pomiędzy nimi

Demokracja jest ustrojem, w którym władzę mogą sprawować wszyscy pełnoprawni obywatele. Mogą oni głosować lub kandydować na przedstawicieli społeczeństwa, którzy sprawują rzeczywistą władzę, tworzą obowiązujące wszystkich, jawne prawo. Od kształtu ustroju państwowego w dużej mierze zależy ustrój gospodarczy. Dla demokracji charakterystycznym ustrojem gospodarczym jest kapitalizm.

Jaki związek ma demokracja z kapitalizmem, co wpływa na fakt, że każdy kraj demokratyczny cechuje gospodarka wolnorynkowa oraz czy kapitalizm wpływa na ustrój polityczny? Cechą demokracji, a przede wszystkim demokracji liberalnej, jest wskazywanie na siłę jednostki. Jednostka sama może podejmować decyzje wyborcze i uczestniczyć we władzy, równie dobrze może zatem radzić sobie ona na rynku. Klasyczni liberałowie byli więc za całkowitą wolnością rynku – państwo miałoby interweniować tylko w momencie zagrożenia praw jednostki, a poza tym zapewniać wyłącznie porządek, przestrzeganie umów i bezpieczeństwo ze strony sąsiadów zagranicznych. Rynkowa wolność jednostki, zagwarantowana przez instytucje i prawo tworzone przez obywateli, przynosi najlepsze efekty gospodarcze zarówno dla przedsiębiorczych jednostek, jak i dla państwa, nie dziwi więc fakt, że kraje demokratyczne z całej sił popierają wolny rynek.

Wolnorynkowa gospodarka nie jest jednak równie dobra dla każdego człowieka. Osoby mniej przedsiębiorcze często nie radzą sobie na rynku, stąd rozwijają się liczne sposoby pomocy państwa dla osób w trudnej sytuacji. Powstały rozmaite koncepcje w ramach gospodarki rynkowej, mające ulżyć najbardziej potrzebującym, wyrównać ich szanse na rynku. Powstawanie takich modyfikacji gospodarki kapitalistycznej było możliwe dzięki dyskusji obywateli – osób bezpośrednio zainteresowanych – możliwej właśnie w demokracji.

Należy pamiętać jednak, że o ile wszystkie współczesne demokracje mają ustrój kapitalistyczny, to jednak do powstania kapitalizmu istnienie demokracji nie jest warunkiem koniecznym. Kraje, w których rozpoczęła się historia kapitalizmu, nie były wówczas demokracjami, a obecnie – praktycznie wszystkie kraje (niezależnie od ustroju) uczestniczą w światowej gospodarce wolnorynkowej (przynosi to bowiem największe zyski). Pomysły skrajnie odmienne od wolnorynkowej gospodarki – np. centralnie planowana gospodarka krajów socjalistycznych – mimo dużej popularności w XX wieku, nie sprawdziły się.

Ustrój demokratyczny wpływa pozytywnie na kapitalizm, pozwala troszczyć się o tych, dla których mechanizmy rynkowe nie były łaskawe. Z drugiej strony – kapitalizm wpływa na ustrój polityczny i w przyszłości może zaowocować rozwojem demokracji tam, gdzie współcześnie występują inne ustroje. Człowiek bogacący się na wolnym rynku, świadomy siły swoich decyzji, który przekonał się, że potrafi skutecznie działać – może chcieć również zaangażować się politycznie, a stąd już tylko krok do demokratyzacji społeczeństwa i szerszego uczestnictwa obywateli w rządach.