Demokracja a dyktatura - porównanie i charakterystyka form sprawowania władzy

Demokracja i dyktatura to skrajnie różne sposoby sprawowania władzy. W demokracji władza oddana jest w ręce społeczeństwa, które wybiera spośród siebie przedstawicieli bezpośrednio uczestniczących w rządach. To społeczeństwo jest jednak suwerenem, najważniejszym podmiotem państwa. Czym natomiast jest dyktatura? Jeśli w systemie rządów cała władza spoczywa w ręce jednostki lub wąskiej grupy społecznej (niewybranych przez społeczeństwo – społeczeństwo w tym wypadku nie ma na nie żadnego wpływu – doszło do złamania procedur demokratyczny), to mamy do czynienia z dyktaturą (łac. dictare – dyktować).

Znaczenie pojęcia „dyktatura” zmieniało się w historii – co innego oznaczało w starożytności (np. mówiono w tym wypadku o osobie, której prawomocnie przekazywano pełnię władzy na czas zagrożenia), inne znaczenie miało pojęcie dyktatury jako urzędu przewodzącego powstaniem. Współcześnie dyktatura ma jednak znaczenie raczej negatywne i odnosi się do systemów totalitarnych lub autorytarnych.

Dyktaturę cechuje dowolność stanowienia prawa, praktyki stosowania przemocy wobec przeciwników politycznych, brak szacunku dla podstawowych praw człowieka czy obywatela. Charakterystyczny jest dla niej również brak występowania opozycji (występowanie systemu jednopartyjnego), a tym samym – brak funkcjonującego parlamentu, który mógłby prowadzić do pewnej kontroli władzy. Wyraźnie widać więc, że dyktatura jest całkowitym przeciwieństwem demokracji, w której poszanowanie praw człowieka, wolność słowa owocująca sprawnie działającą opozycją, parlament wpływający na władzę i kontrolujący ją oraz wolne wybory są jej kluczowymi elementami.

Inaczej też wygląda proces tworzenia się władzy demokratycznej i dyktatury. Władza demokratyczna wybierana jest w wolnych wyborach i podlega kontroli obywateli. Władza dyktatorska jest zwykle efektem działań siłowych, przewrotów i rewolucji i pozostaje całkowicie poza kontrolą społeczeństwa.

Demokracja i dyktatura, jak już wspomniano, to radykalnie odmienne sposoby rządzenia państwem. Oba mogą działać w sposób bardzo sprawny i przynosić pożytek państwu jako całości, jednakże wolność obywatele mogą uzyskać i realizować tylko w systemie demokratycznym.