Norma ius cogens - definicja, opis, przykłady. Ius cogens w prawie międzynarodowym

Normy ius cogens (inaczej mówiąc: normy imperatywne) są to normy prawa powszechnie wiążące, co oznacza, że ich stosowanie nie może być niczym, nawet wolą stron, ograniczone. Częstym błędem w przypadku tłumaczenia norm ius cogens jest stosowanie określenia „normy powszechnie obowiązujące”, ponieważ każda norma uchwalona w poprawnej procedurze staje się normą powszechnie obowiązującą, natomiast ius cogens oznaczają zawężoną grupę norm.

Normy ius cogens są bardzo ważne dla prawa międzynarodowego publicznego (można nawet powiedzieć, że stanowią one rdzeń tego prawa), które posiada specyfikę wynikającą z braku nadrzędnego podmiotu dla suwerennych państw. Są to normy, których bezwzględne przestrzeganie jest korzystne i pozostaje w interesie społeczności międzynarodowej. Dotychczas nie wypracowano jednego katalogu norm powszechnie wiążących w stosunkach międzynarodowych, warto jednak przytoczyć przykładowe normy powszechnie wiążące: zakaz ludobójstwa, zakaz użycia siły zbrojnej (prócz wyjątków opisanych w Karcie Narodów Zjednoczonych), zakaz piractwa i handlu niewolnikami, obowiązek przestrzegania umów, konieczność ochrony jeńców wojennych czy też konieczność przestrzegania praw człowieka i inne.

Normy powszechnie wiążące ograniczają swobodę państw w tworzeniu zwyczajów lokalnych. Wpływają one także na wyrównywanie sytuacji państw na arenie międzynarodowej – obowiązują bowiem wszystkich, niezależnie od wielkości czy poziomu rozwoju gospodarczego, chroniąc tym samym państwa małe i posiadające niewielką siłę i możliwości przetargowe.

Warto zaznaczyć, że w przypadku, gdy umowy międzynarodowe są niezgodne z normami prawa powszechnie wiążącego, skutkuje to nieważnością umowy międzynarodowej. Co więcej, normy ius cogens nie mogą być uchylone lub zastąpione inną normą powszechnie wiążącą. Mogą być one rozszerzane, ale nie mogą być zawężane. Normy ius cogens w prawie międzynarodowym mogą być modyfikowane wyłącznie za zgodą wszystkich stron i wyłącznie w akcie równym randze aktowi, który stwierdzał istnienie poprzedniej normy (postanowienia konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 roku).