Tożsamość etniczna a tożsamość narodowa - porównanie i charakterystyka pojęć

W szerokim znaczeniu pojęcie tożsamości oznacza równość z czymś, utożsamienie. Zajmując się stosunkiem człowieka do państwa i narodu, zawężamy pojęcie tożsamości do dwóch aspektów – tożsamości etnicznej i tożsamości narodowej, które wyrażają kolejno: utożsamienie się z określoną grupą etniczną i utożsamienie się z narodem (ciekawe jest, że nie wyróżnia się raczej tożsamości państwowej – utożsamienie następuje bowiem z ludźmi tworzącymi państwo, a nie z samymi instytucjami państwa).

Może się wydawać, że tożsamość etniczna i tożsamość narodowa to pojęcia synonimiczne – i rzeczywiście, czasem zdarza się, że znaczenia tych terminów są zbieżne. Przykładem może być jednolite etnicznie państwo – zasięg grupy etnicznej, z którą dana osoba się utożsamia, jest równy zasięgowi państwa (może się to zdarzyć tylko w stosunkowo niewielkich krajach). Pojęcia te mogą być także traktowane jak synonimy w przypadku, gdy wśród ludzi brakuje silniejszych wyróżników etniczności – np. grupy etniczne mieszkające od setek lat w danym kraju nie podtrzymują swoich tradycji, tylko całkowicie opierają się na wspólnocie państwowej.

W większości przypadków jednak tożsamość etniczna i narodowa nie oznaczają tego samego. Tożsamość etniczna dotyczy bowiem pewnej grupy ludzi o określonych cechach społecznych i kulturalnych: wspólnego pochodzenia i historii, zamieszkującej określone terytorium, posiadającej własną kulturę, tradycję, język oraz religię. Grupy etniczne mają także swoją nazwę, która pozwala odróżnić się od szerszych społeczności np. Baskowie w odróżnieniu od Hiszpanów czy Ślązacy w odróżnieniu od Polaków. Tożsamość etniczna w takich grupach jest zwykle bardzo silna, jej członkowie nie tylko chcą podtrzymywać swoje tradycje, ale także chcą odróżniać się od innych zbiorowości – co jest bardzo ważną cechą tożsamości etnicznej.

Tożsamość narodowa, podobnie jak w przypadku tożsamości etnicznej, również cechuje się silnym poczuciem odrębności od innych – człowiek utożsamia się z określonym narodem, a pozostałe uważa za obce. Co więcej, dla wykształcenia się tożsamości narodowej potrzebne są podobne elementy (jak w tożsamości etnicznej) – w sprzyjający sposób działa wspólna historia, zamieszkiwanie określonego terytorium itp.

Dla poczucia tożsamości narodowej ważne są jednak także i inne rzeczy, takie jak: symbole i barwy, odniesienia względem pozostałych narodów, dzieje przodków itp. Warto zaznaczyć, że tożsamość narodowa może być czymś szerszym względem tożsamości etnicznej – oznacza ona poczucie przynależności do szerokiej grupy ludzi, która może przecież składać się z wielu grup etnicznych.

Podsumowując, zarówno tożsamość narodowa, jak etniczna kształtują się w kontraście do innych narodów czy grup etnicznych. Uwypuklają one to, co jest wspólne, zwracając uwagę szczególnie na historię, język, terytorium itp. Między tożsamością narodową i etniczną występują jednak znaczące różnice – wydaje się, że tożsamość narodowa jest pojęciem szerszym. Poczucie tożsamości narodowej i etnicznej może występować równolegle, jeśli jednak poczucie tożsamości etnicznej jest silniejsze niż tożsamość narodowa, może dojść do konfliktów, czego przykładem jest problem baskijski w Hiszpani.