Struktura społeczna - funkcjonalizm - definicja, charakterystyka

Korzenie funkcjonalistycznego namysłu nad społeczeństwem sięgają organicystycznej koncepcji społeczeństwa rozwijanej w XIX wieku. O ile jednak w organicyzmie uwagę przywiązywano do porównań społeczeństwa z żywym organizmem (konieczności sprawnego działania elementów na rzecz sprawnego działania całości), to w funkcjonalizmie skupiano się przede wszystkim na funkcjach pełnionych przez poszczególne elementy. Należy zaznaczyć, że wspólnym dla obu sposobów myślenia o społeczeństwie jest holizm, czyli całościowe ujmowanie społeczności.

Struktura społeczna w funkcjonalizmie jest rozumiana jako układ zależności, stosunków i relacji między jednostkami i grupami. Społeczeństwo jest tutaj ujmowane w postaci systemu – całości, której nie można redukować do poszczególnych części  składowych. Cechą charakterystyczną systemu jest powiązanie pomniejszych systemów, m.in. kultury i motywacji, a także pozostawanie ich we względnej równowadze.

Pojęcie funkcji jest kluczowe dla funkcjonalizmu. Każdy, nawet najmniejszy element społeczności (systemu) wnosi pewien wkład w proces adaptowania się całości do zmieniających się warunków otoczenia systemu i realizowania celów społeczeństwa – przetrwania, utrzymywania względnej równowagi wewnętrznej.

Twórcą funkcjonalizmu był w latach 20. XX wieku wybitny polski socjolog i antropolog Bronisław Malinowski, który prowadząc badania na wyspach Melanezji, utworzył podstawy ujmowania społeczności w kategoriach funkcjonalnych. Kontynuatorami koncepcji funkcjonalnej w socjologii są Robert Merton i Talcott Parsons.

Funkcjonalne ujmowanie struktury społecznej oraz inne założenia tego nurtu myślenia były poddawane rozbudowanej krytyce. Wskazywano, że holistyczne ujmowanie społeczeństwa jest konserwatywnym sposobem patrzenia na rzeczywistość, a sam funkcjonalizm nie jest w stanie wyjaśniać zmian społecznych ani mogących występować w społeczeństwie konfliktów.