Struktura demograficzna - definicja, opis, przykłady

Demografia jest nauką o ludności, a jej głównym celem jest statystyczny opis dużych grup ludzi. Struktura demograficzna jest więc układem różnych cech ludności, jej elementy to: wiek, płeć, stan cywilny, rasa, narodowość, język ojczysty, wyznanie, a także wykształcenie, zajmowane w społeczeństwie stanowisko i wykonywany zawód. Wszystkie powyższe elementy można zbadać pod względem liczebności i poznać tym samym budowę społeczeństwa.

Budowę społeczeństwa pod względem wieku i płci można przedstawić za pomocą specyficznego rodzaju wykresu – tzw. piramidy płci i wieku. Przedstawia ona liczebność poszczególnych roczników (przedziałów wiekowych) kobiet i mężczyzn, przez co można na jej podstawie przewidywać różne przyszłe zjawiska w społeczeństwie. Przykładowo, piramida wiekowa o szerokiej podstawie, zwężająca się ku wierzchołkowi jest charakterystyczna dla młodych społeczeństw (np. krajów arabskich czy afrykańskich). Analiza takiej piramidy wskazuje, że dany kraj może spodziewać się w przyszłości nadwyżki osób chętnych do pracy, zwiększonych migracji w poszukiwaniu pracy i innych podobnych zjawisk.

Kraje Europy, w tym Polskę, cechuje jednak odwrotna sytuacja. Piramida wieku i płci Polski (oraz np. krajów Europy Zachodniej, z pewnymi wyjątkami) pokazuje, że społeczeństwo nie jest już społeczeństwem młodym. Liczba osób w wieku produkcyjnym (od 18 do 60 lat – kobiety lub do 65 lat – mężczyźni) jest jeszcze stosunkowo duża, ale za parę lat możemy spodziewać się licznych problemów ekonomicznych związanych z wejściem na rynek pracy stosunkowo nielicznych młodych roczników.

Piramida wieku obrazuje także różnicę między liczebnością kobiet i mężczyzn w poszczególnych przedziałach wiekowych. W Polsce u dołu piramidy przeważają liczebnie mężczyźni, im bliżej jednak wierzchołka piramidy (a tym samym najstarszych roczników) – tym bardziej rośnie przewaga liczby kobiet. Jest to związane z faktem, że o ile kobiet statystycznie rodzi się mniej niż mężczyzn, to prowadzą one bardziej higieniczny tryb życia i często pracują w mniej wymagających fizycznie zawodach – przez co żyją ok. 10 lat dłużej niż mężczyźni (w Polsce).

Podsumowując, odpowiednie badania struktury demograficznej ludności są bardzo ważne i mogą pomóc w prognozowaniu przyszłych problemów społecznych i gospodarczych społeczeństw, ponieważ układ wieku, płci, zawodów i innych cech niesie bardzo wiele informacji o społeczeństwie i jego kondycji.