Plebiscyt - co to jest plebiscyt? Definicja, opis, przykłady

Plebiscyt – obok referendum ogólnokrajowego czy lokalnego i ludowej inicjatywy ustawodawczej – stanowi jedną z form demokracji bezpośredniej. Jest to głosowanie, które swoim zakresem powinno objąć wszystkich dorosłych, uprawnionych do głosowania obywateli. Jednakże w odróżnieniu od referendum, plebiscyt (nazywany też czasem plebiscytem terytorialnym) nie odpowiada na pytanie o różne tematycznie ważne kwestie dla danego kraju czy regionu, ale ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie o przynależność terytorialną danego terenu. Teren, na którym odbywa się plebiscyt, niekoniecznie ma być ograniczony do konkretnej jednostki terytorialnej – obejmuje raczej teren zamieszkany przez ludność jednolitą etnicznie czy kulturowo, np. mniejszość narodową.

Plebiscyt swoje korzenie czerpie z demokracji rzymskiej. We współczesnych społeczeństwach państw demokratycznych to rodzaj określania przynależności państwowej określonych terytoriów. Granice państw europejskich są w przeważającej mierze jasne i stabilne. Jednakże historycznie, w okresach powojennych, pokonfliktowych plebiscyt był często wykorzystywaną formą. Wiele plebiscytów odbyło się na terenach byłej Monarchii Austro-Węgierskiej po przegranej przez nią I wojnie swiatowej, na mocy traktatu wersalskiego z 1919 r.

Między innymi w taki sposób starano się ustalić przebieg granicy Polski z Niemcami. Plebiscyty przeprowadzono w latach 1919-1920 na terenie całego Śląska. Zgodnie z wynikiem przeprowadzanych głosowań, zdecydowana część terytorium historycznego Śląska znalazła się w granicach terytorium niemieckiego. Wyniki tych głosowań, niezadowolenie ludności czującej się bardziej Polakami niż Niemcami, stały się jednym z powodów wybuchu powstań śląskich w latach 1920 i 1921.