Partycypacja obywatelska - definicja, charakterystyka, rodzaje partycypacji obywateli

Pojęcie partycypacji obywatelskiej należy rozumieć jako proces, w trakcie którego obywatele danego państwa uzyskują wpływ i kontrolę nad decyzjami władz publicznych. Ma to miejsce w przypadku, gdy decyzje te mogą mieć pośredni lub bezpośredni wpływ na ich interesy. Partycypacja obywatelska dotyczy relacji między przedstawicielami władzy a obywatelami. Różni się ona od tradycyjnego udziału w wyborach. Partycypacja to uczestnictwo w sposób aktywny w wydarzeniach, które bezpośrednio dotyczą danej jednostki. Przejawia się w możliwości zabierania głosu oraz możliwości uczestniczenia w działaniach i podejmowania decyzji. Podstawę stanowi uznanie legalności wybranej władzy oraz partnerstwo w zakresie grup i organizacji mieszkańców. Z założenia także udział obywateli we władaniu demokratycznym państwem nie powinien opierać się wyłącznie na uczestnictwie w wyborach.

Partycypacja obywatelska może przybierać różne formy, uwzględniające stopień zaangażowania jednostki względem podejmowanych decyzji. Najprostszą formą partycypacji jest informowanie. Proces ten angażuje obywateli w najmniejszym stopniu i polega na udzieleniu informacji przez organy państwowe odnośnie decyzji, które ich dotyczą. Brak w tym aspekcie aktywności obywateli, władze podejmują działania, natomiast rola obywatela sprowadza się do bycia biernym odbiorcą.

Z kolei etap konsultowania oparty jest na zwiększonym udziale obywateli. W trakcie prowadzonych działań władza dopuszcza możliwość wypowiedzenia się obywateli na temat zaplanowanych akcji. Istnieje funkcja „doradców”, czyli osób uczestniczących w konsultacjach, odpowiadających na pytania z zakresu tematycznego w danej sprawie. Mogą one także formować własne opinie w określonych kwestiach. Głosy obywateli niekoniecznie będą wzięte pod uwagę, aczkolwiek rozpoczęty jest proces wysłuchania obywateli i rozważenia ich głosów. To bardzo popularna forma partycypacji obywatelskiej. Natomiast najwyższym jej stopniem jest współdecydowanie. Podstawowym założeniem tej formy partycypacji obywatelskiej jest poziom partnerski pomiędzy władzą i społeczeństwem. Polega to głównie na przekazaniu obywatelom jakiegoś zakresu kompetencji i odpowiedzialności za podejmowane decyzje i działania. W tym wypadku obywatele mają realny wpływ na owe działania.

Nie ma ograniczeń w związku z partycypacją, jest ona dozwolona dla każdego. Jednak obywatel partycypujący powinien kierować się konkretnym celem, który chciałby osiągnąć. Często zdarza się, iż rolę inicjatora przejmują organizacje pozarządowe, będąc także pośrednikiem pomiędzy organami władzy i obywatelami. Techniki oraz formy w procesie partycypacji są bardzo zróżnicowane, nieustannie pojawiają się także nowatorskie rozwiązania z tego zakresu.

Partycypacja obywatelska ma na celu, przede wszystkim, wspieranie rozwoju demokracji lokalnej, dzięki wzmacnianiu inicjatyw obywatelskich oraz integrację różnych środowisk lokalnych poprzez podejmowanie wspólnych działań. Stanowi także rozwiązanie w przypadku niemożności wygłoszenia opinii na konkretny temat – jest swego rodzaju forum, na którym można się wypowiedzieć. Na jej łamach można szukać kompromisów w przypadku konfliktów. Do zakresu spraw podlegających partycypacji obywatelskiej zalicza się zagospodarowanie przestrzenne, komunikację, ekologię, bezpieczeństwo i bezrobocie.