Liberalizm ekonomiczny (gospodarczy) - historia, charakterystyka, definicja

Liberalizmem nazywa się nurt wykształcony w oświeceniu, którego głównym założeniem była wolność jednostki zarówno w ujęciu politycznym i egzystencjalnym (wolność myśli, sumienia, słowa, zrzeszania się, wyznania, religii), jak i ekonomicznym. Zgodnie z tezami liberalizmu ekonomicznego, należy odrzucić wszystkie ograniczenia narzucone na jednostkę oraz gospodarkę, krępujące zasadę wolnego rynku i swobodnego rozwoju gospodarczego. Należy zapewnić wolną konkurencję na rynku, gwarantującą rozwój poprzez możliwość wyboru konsumenta co do produktu.

Rola państwa powinna zostać ograniczona do nadzorowania i kontroli, czy prawa są przez społeczeństwo przestrzegane – tak, aby żadna jednostka nie została poszkodowana przez działalność innej. Zadaniem aparatu państwowego jest przeprowadzania działań w sposób zapewniający bezpieczeństwo wewnętrzne w państwie i równe traktowanie jednostek wobec obowiązującego prawa. Powinno ono także nie dopuścić do nadmiernego wpływu państw zewnętrznych. Należy również zabezpieczyć obszar, który nie zostanie wypełniony działalnością sektora sprywatyzowanego, jak publiczna służba zdrowia bądź organy porządku publicznego, oraz prowadzić działania publiczne w dziedzinach nieopłacalnych dla sektora prywatnego.

Za czołowego przedstawiciela nurtu liberalizmu ekonomicznego uznaje się Adama Smitha. Stworzył on własną wizję człowieka, nazwał ją „homo economicus”. Według tej teorii człowiek skupia się głównie na własnych interesach, pragnie zapewnić sobie dostani byt ekonomiczny, za wszelką cenę unikając ubóstwa. Filozof chciał także poszerzyć swoją wiedzę na temat sukcesu ekonomicznego. Wywnioskował, iż bogactwo całego narodu wywodzi się z wolnego rynku, gdyż konkurencja między przedsiębiorcami poszerza ich horyzonty i zmusza do usprawniania własnych działań i przedsięwzięć. Tylko zapewnienie społeczeństwu wolności gospodarczej może doprowadzić do jego bogactwa.

Smith wykreował też pojęcie „niewidzialnej ręki rynku”, która reguluje zapotrzebowanie na konkretny produkt, zacierając jednocześnie pojawiające się sprzeczności pod względem niespójności dobra ogółu i interesem powszechnym. Państwo powinno skupić się na ochronie własności jednostek, pilnowaniu przestrzegania zasad ustanowionego prawa w przypadku działalności krzywdzącej jednostkę oraz zapewnianiu działań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa obywateli.

Państwo musi chronić wolny rynek, to stanowi nadrzędną zasadę rozwoju ekonomicznego. Jednym z haseł głoszonym przez Smitha była konieczność zminimalizowania stawek podatkowych, najlepszym rozwiązaniem jest ich całkowita redukcja. Kwestionował on także rozmiary aparatu urzędniczego i politycznego, postulował zmniejszenie liczby posłów w celu zaprowadzenia oszczędności. Głosił, iż tanie państwo opiera się na likwidowaniu zbędnych urzędów.

Dzięki popularyzacji nurtu, wykształciły się dwie szkoły liberalizmu ekonomicznego. Pierwszą z nich był francuski fizjokratyzm, stanowiący wzorzec dla nurtu leseferyzmu. Druga funkcjonowała w Anglii, w Manchesterze.