Liberalizm arystokratyczny - geneza, definicja, charakterystyka

Liberalizm arystokratyczny jest jednym z odłamów filozofii liberalizmu, wywodzącym się z epoki oświecenia. Jego twórcą jest Monteskiusz, uznawany za czołowego przedstawiciela nurtu oraz epoki, głośnego krytyka władzy absolutnej, skupionej w rękach jednego władcy. Oprócz najbardziej znanej teorii Monteskiusza, mówiącej o konieczności rozdziału władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, wykreował on także pogląd polegający na gloryfikacji stanu szlacheckiego oraz (przynajmniej teoretycznych) cnót, nierozerwalnie związanych z arystokracją. Monteskiusz głosił pogląd, iż status krwi jest kluczowy.

Zgodnie z założeniami nurtu, przywileje, rangi nadane poszczególnym jednostkom oraz szlachectwo rodowe były niezwykle ważnymi czynnikami, mającymi wpływ na kształtowanie się społeczeństwa i zasad, które nim rządziły. Główne hasło charakteryzujące jednostki wywodzące się ze stanu szlacheckiego, to honor. Nie bez wpływu pozostawał także cenzus majątkowy. Zgodnie z tą teorią, przewodzenie państwu oraz polityka powinny pozostać w rękach ludzi dobrze urodzonych oraz bogatych.

Ludzie rodzą się równi, ale nie mogą trwać w równości, szczególnie w kwestii podlegania prawu. Według dokonanej przez Monteskiusza klasyfikacji systemów władzy, istnieją trzy rodzaje rozsądnego i prawdopodobnego ustroju politycznego: ustrój republikański, monarchia oraz monarchia despotyczna. Zgodnie z poglądami filozofa, absolutyzm był tożsamy z tyranią, a więc stanowił zamach na wolność osobistą przedstawicieli społeczeństwa. Karol Monteskiusz uważał, że demokracja w formie bezpośredniej władzy ludu nie przetrwa, gdyż ludzie nie wykazują się w odpowiednim stopniu cnotą i skromnością. Zdecydowanie więcej zalet ma ustrój oparty na zasadach republiki arystokratycznej. System ten jako podstawową cechę wysuwa umiarkowanie. Wadą natomiast jest fakt, że ustrój ten może przetrwać jedynie w państwie o małej powierzchni terytorialnej.

Nurt ten zyskał wielu zwolenników w krajach ówczesnej Europy Zachodniej.