John Locke - poglądy. Liberalizm Locke'a - charakterystyka

John Locke to brytyjski filozof, politolog, ekonomista i pedagog, żyjący w XVII wieku. Był twórcą klasycznej postaci empiryzmu (teoria, w myśl której uważa się, iż wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia) oraz teoretycznych podstaw rządów demokratycznych. Stworzył także ekonomiczną teorię wartości pieniądza, która stanowiła podstawę dla rozwoju nurtu monetaryzmu. Locke poświęcił się głównie filozofii społecznej, religii oraz pedagogice. Był wielkim zwolennikiem tolerancji i wolności, będąc również liderem nurtu liberalizmu. Jako przedstawiciel epoki oświecenia, stał się reprezentantem teorii poznania oraz zdroworozsądkowego postrzegania świata. Jego badania nie zawierały w sobie teorii naukowych, opierał się na wieloletnich doświadczeniach polegających na obserwacji społeczeństwa.

Do najważniejszych poglądów Locke'a należała teza, iż doświadczenie ludzkie stanowi podstawę wiedzy wewnętrznej i zewnętrznej. Człowiek przez całe życie nabywa doświadczenia na dwa sposoby – poprzez postrzeganie innych oraz refleksję nad sobą. Zasady moralne wynikają wyłącznie z praw natury, jednostka rodzi się jako niezapisana karta (tzw. tabula rasa), a normy i zachowania są jej wpajane w trakcie życia. Człowiek rodzi się rozumny i wolny, a także równy wobec innych obywateli. Teoria czystej tablicy odzwierciedlała pogląd, iż człowiek rodzi się także niewinny, dąży do szczęścia i sam jest za nie odpowiedzialny.

Locke opracował system rządów republikańskich. Jego filozofia w tym zakresie stanowiła podwalinę dla obowiązującej współcześnie Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Według filozofa najkorzystniejszym systemem państwowym jest republika oparta na rządach prawa, a nie monarchia absolutna. Powinien obowiązywać ustrój oparty na teorii rozdziału władz, jednakże podział powinien obejmować władzę wykonawczą, ustawodawczą oraz władzę zajmującą się kwestiami związanymi z prowadzeniem polityki zagranicznej. Nie jest możliwe sprawowanie władzy przez jedną osobę. Władza powinna skupiać się na służbie wolności, równości, prawie do życia, własności.

W zakresie polityki i ekonomii myśliciel opowiadał się za liberalizmem na szeroką skalę, propagował konstytucjonalizm, wzywał do nieprzestrzegania zasad sprzecznych z prawami naturalnymi. Konstytucja powinna być jawna, ogólnie dostępna i zrozumiała, wszelkie akty prawne powinny się na niej opierać. Zasady zawarte w konstytucji powinny być takie same dla wszystkich obywateli, bez względu na ich cenzus majątkowy. Locke postulował wolność wypowiedzi, zrzeszania się oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawę wolności stanowi posiadanie własności. Każda jednostka powinna posiadać prawo do własnego majątku oraz do władania nim. Proklamował racjonalistyczny pogląd na świat, krytykował wpływ religii i kościoła. Państwo powinno być neutralne światopoglądowo i skupiać się na zapewnianiu obywatelom wolności.

W kwestiach religijnych uważał, iż na największy szacunek zasłużyli wyznawcy chrześcijaństwa, propagował także ateizm, monoteizm, totemizm.

Następcami Locke'a byli sławni politolodzy i ekonomiści, miedzy innymi Adam Smith oraz John Stuart Mill.