Referendum lokalne, referendum ogólnokrajowe - porównanie, charakterystyka, przykłady

Demokracja bezpośrednia charakteryzuje się czynnym udziałem obywateli w podejmowaniu decyzji dotyczących państwa. Nie jest to system polityczny tak rozpowszechniony i popularny jak różne formy demokracji pośredniej, aczkolwiek elementy właściwe dla tego rodzaju ustroju występują także w państwach, w których dominuje demokracja parlamentarna (czyli na przykład w Polsce).

Referendum to jedna z form demokracji bezpośredniej, mogą wziąć w nim udział wszyscy uprawnieni do tego obywatele. Warunkiem koniecznym do udziału w referendum jest wymóg ukończenia osiemnastego roku życia oraz posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. W związku tym jest to forma głosowania o charakterze powszechnym.

Istnieje kilka kryteriów podziału referendum. Jeśli chodzi o podział opierający się na zakresie terytorialnym, można wyszczególnić referendum lokalne i ogólnokrajowe.

Referendum lokalne w Polsce jest regulowane przez przepisy Ustawy o referendum lokalnym. Może zostać przeprowadzone na obszarze zróżnicowanym terytorialnie, czyli na terenie danej gminy, powiatu lub województwa. Wówczas głosowaniu podlegają sprawy związane z wcześniejszym odwołaniem organu stanowiącego lub wykonawczego albo też kwestie dotyczące samoopodatkowania. W trakcie głosowania obywatel ma możliwość udzielenia poparcia lub też wyrażenia niechęci w konkretnej sprawie. Może odpowiedzieć twierdząco na konkretne pytanie lub je zanegować. Prawo do wyrażenia pozytywnej bądź negatywnej opinii mają w przypadku referendum lokalnego uprawnieni obywatele zamieszkujący daną jednostkę terytorialną. Inicjatywa do przeprowadzenia referendum lokalnego przysługuje mieszkańcom uprawnionym do głosowania lub uprawnionemu organowi. Istnieje odgórny wymóg uznania ważności referendum lokalnego, jest to trzydziestoprocentowa frekwencja.

Referendum ogólnokrajowe rządzi się podobnymi zasadami jak w przypadku referendum lokalnego. Obywatele uprawnieni do głosowania mają możliwość wyrażenia swoich poglądów i udzielenia twierdzącej lub przeczącej odpowiedzi na zadane pytanie lub dokonania wyboru pomiędzy kilkoma dostępnymi wariantami. Referendum ogólnokrajowe również cechuje się powszechnością i tajnością, a także zasadą równości, na mocy której każdy głos oddany w referendum jest równoważny.

Ustawa zasadnicza, czyli konstytucja, a także ustawa szczegółowa dotycząca referendum o charakterze ogólnokrajowym wyróżniają trzy ujęcia referendum ogólnokrajowego. Należy więc przeprowadzić je, jeśli dana kwestia jest kluczowa dla państwa. Ponadto, konieczność ta zachodzi również w przypadku zaistnienia obowiązku ratyfikowania ustawy międzynarodowej, a także – gdy planowane są zmiany w ustawie zasadniczej. W tych trzech przypadkach obywatele muszą wyrazić zgodę na planowane zmiany, bądź też ich nie zaaprobować.

Głosowanie w referendum polega na zapisaniu odpowiedzi na karcie do głosowania, która znajduje się w specjalnie do tego przygotowanym punkcie. Obywatel odpowiada na pytanie poprzez odpowiednie zaznaczenie swojej opinii na urzędowym formularzu, który następnie wrzuca do specjalnej urny. Przebieg taki ma zarówno referendum lokalne, jak i ogólnokrajowe.