Referendum, referenda - rodzaje, definicja, przykłady. Referenda w Polsce

Referendum stanowi jedną z form demokracji bezpośredniej, zarazem najbliższą realizacji jej idei. Referendum to rodzaj głosowania, w którym udział mogą wziąć wszyscy obywatele posiadający czynne prawo wyborcze. Głosowanie takie ma na celu wyrażenie przez obywateli opinii w pewnej kwestii poprzez udzielenie pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na pytanie zadane przez organ zarządzający referendum.

Można wyróżnić kilka podziałów referendów w zależności od przyjętego kryterium. W zależności od tego, czy wraz z wystąpieniem danej sytuacji przepisy prawa nakładają na organy państwowe obowiązek przeprowadzenia referendum, czy też dają im tylko taką możliwość i pozostawiają wybór, wyróżniamy referendum obligatoryjne i fakultatywne.

Ze względu na zasięg referendum, dzielimy je na referenda lokalne i referenda ogólnokrajowe. Referendum lokalne znajduje swoją podstawę prawną w Ustawie o referendum lokalnym z 15 września 2000 r., a referendum ogólnokrajowe – w Ustawie z 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym. Referendum lokalne może zostać przeprowadzone na terytorium określonej jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu lub województwa). Przykładową kwestią rozstrzyganą w takim głosowaniu może być samoopodatkowanie się mieszkańców lub wcześniejsze rozwiązanie organu stanowiącego albo – w wypadku gminy – także organu zarządzającego pochodzącego z powszechnych wyborów (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Referendum ogólnokrajowe może zostać przeprowadzone w sprawach o doniosłym znaczeniu dla państwa –  np. w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy jakiejś międzynarodowej, w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP itp. Przykładem takiego głosowania było referendum w sprawie wyrażenia zgody na wejście Polski do Unii Europejskiej.

Kolejny podział, który można przedstawić, to podział ze względu na skutek referendum – na referendum opiniodawcze i wiążące. Wiążący charakter referendum polega na tym, że organ decydujący się na jego rozpisanie, musi postąpić zgodnie z jego wynikiem. Referendum opiniodawcze stanowi dla organów wytyczną, ale nie są one zobowiązane postąpić zgodnie z jego wynikiem. Referendum ogólnokrajowe ma charakter wiążący, jeżeli frekwencja wyniosła powyżej 50% uprawnionych do głosowania.