Liberalizm - Liberalizm demokratyczny - definicja, charakterystyka. Utylitaryzm J.S. Milla

Liberalizm demokratyczny to jeden z wielu odłamów nurtu filozofii liberalizmu. Powstał pod koniec XIX wieku. Cechą charakterystyczna liberalizmu demokratycznego jest zdroworozsądkowość oraz czerpanie przyjemności z życia. Teoria ta została później nazwana „utylitaryzmem”.

Poczucie szczęścia było ściśle związane z przyjemnościami czerpanymi z różnych procesów życiowych i stosunkowo niewielkim uczuciem cierpienia, skala oceny była połączona ze zjawiskami społecznymi. Jako metodę uznawano tutaj proces maksymalizacji czynników powodujących przyjemność i minimalizacji czynników negatywnych.

Prekursorem tego nurtu był J.S. Mill. W aspekcie ekonomicznym szczęście społeczne zależało wprost od nagromadzenia dóbr, dopuszczalne były zasiłki dla najuboższych klas społecznych w celu zwiększenia partycypacji ubogich w szczęściu. Mill wysnuł także definicję (w ujęciu liberalizmu demokratycznego) wolności jednostki jako – wszystko to, co nie krzywdzi innych. Mill uważał system demokratyczny za najlepiej chroniący jednostkę przed łamanie jej praw i wolności. Demokracja jednocześnie także zapobiega przed nadmiernym ich nadużywaniem. Liberalizm demokratyczny nie negował całkowicie założenia, iż wolny rynek jest podstawą do prawidłowego rozwoju państwa i społeczeństwa, jednak wyważona i racjonalna ingerencja instytucji państwowych w sferę gospodarki jest jak najbardziej dopuszczalna, ale w umiarkowanym stopniu.

J.S. Mill odrzucił pewne postulaty liberalizmu klasycznego. Zdecydowanie opowiedział się przeciwko spółdzielczości produkcyjnej, której zadaniem było umożliwienie sprawiedliwej dystrybucji dóbr w społeczeństwie, gdyż nie było to w zgodzie z postulatem państwa jako instytucji ochronnej.

Liberalizm demokratyczny jako doktryna polityczna promował wizję ustroju demokratycznego opartego na cenzusie wykształcenia (a nie, jak w przypadku liberalizmu arystokratycznego, majątkowym) oraz wolnych wyborach. J.S. Mill jest także uważany za pierwszego teoretyka, który postulował prawa wyborcze dla kobiet.

Filozofia ta łączy w sobie podstawowe założenia liberalizmu oraz demokracji. Najważniejsza jest wolność w trzech aspektach: wewnętrzna (sumienia, myśli, uczuć, opinii), zewnętrzna (do działania) i wolność zrzeszania się. Człowiek to jednostka zagubiona w tłumie, która najlepiej sprawdza się i funkcjonuje w społeczeństwie, gdy ma zapewnioną wolność osobistą oraz polityczną. Są wyraźnie zaznaczone granice – takie jak krzywdzenie innej jednostki poprzez własne działanie oraz reguła dobra ogółu. Osoby sprawujące władzę w państwie powinny poza tym wywodzić się z różnych grup społecznych, aby reprezentować wszystkich obywateli.