PRL - Prezydent w PRL - historia, uprawnienia, funkcje

Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce kształtowała się nowa władza socjalistyczna w opozycji do pozostającej na emigracji legalnej władzy, kontynuującej tradycje dwudziestolecia międzywojennego. Na terenie Polski tworzyły się zręby ustroju Polski Rzeczpospolitej Ludowej, która przez kolejne 40 lat miała pozostawać pod dominującym wpływem idei i polityki Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Dwudziestego drugiego lipca 1952 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił konstytucję, która nadawała krajowi nową nazwę – Polska Rzeczpospolita Ludowa. Co więcej, Konstytucja ta wprowadzała nowe rozwiązania ustrojowe likwidując wprowadzony Konstytucją marcową z 1921 r. urząd prezydenta.

Od 1952 do 1989 r. naczelną władzę w państwie sprawował organ kolegialny – Rada Państwa, która na mocy konstytucji z 1952 r. przejęła dotychczasowe uprawnienia prezydenta i łączyła jednocześnie kompetencje władz: ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej.

W 1989 r., po zapoczątkowaniu przez opozycję przemian demokratycznych w Polsce i porozumieniach Okrągłego Stołu, na krótko przywrócono urząd prezydenta (zastąpiono nim Radę Państwa) – tzn. Prezydenta Polski Rzeczpospolitej Ludowej, którym został generał Wojciech Jaruzelski (od 19 lipca 1989 r.). Generał Jaruzelski był prezydentem przez ponad rok – do grudnia 1990 r. Natomiast tylko niecałe pół roku urząd ten nosił nazwę Prezydenta PRL (od stycznia 1990 zmieniono ją bowiem na „Prezydent RP” – pod tą nazwą funkcjonuje także obecnie). Oddanie władzy prezydenckiej generałowi Jaruzelskiego stanowiło wyraz stopniowego przechodzenia władzy z rąk komunistów do rąk opozycji, zgodnie z przyjętą wówczas zasadą: „Wasz prezydent, nasz premier”.

Prezydent PRL miał być wybierany na 6-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe (obie izby parlamentu). Kompetencjami Prezydenta PRL stawały się dotychczasowe kompetencje Rady Państwa. Były to m.in.: zarządzanie wyborów, zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi, powoływanie i odwoływanie przedstawicieli Polski za granicą, stosowanie prawa łaski, nadawanie orderów i odznaczeń, występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie lub odwołanie premiera itp. Co więcej, Prezydent PRL miał prawo weta wobec ustaw parlamentu – weto to mogło być obalone większością 2/3 głosów. Kompetencją Prezydenta PRL była także możliwość rozwiązania parlamentu, jeśli w ciągu trzech miesięcy nie wybierze rządu lub nie uchwali budżetu.