Apartheid w RPA - przemiany w RPA (lata 80.)

Jeszcze w latach dziewięćdziesiątych, Republika Południowej Afryki (proklamowana w 1961 roku) pozostawała ostatnim reliktem kolonializmu na kontynencie afrykańskim. Przez wiele lat kraj ten był miejscem tarć rasowych i wzajemnych uprzedzeń Afrykanerów, ludności czarnej i „kolorowej” (Hindusów, Arabów i innych). W rozumieniu tych pierwszych, czarny ląd stanowił tylko źródło taniej siły roboczej. Po II wojnie światowej doprowadziło to do powstania skrajnie rasistowskiego państwa białych - w 1948 roku sprecyzowana została doktryna apartheidu. Zgodnie z nią Afryka Południowa zamieszkana była przez różne społeczności, które powinny żyć w swoich siedzibach, oddzielone od siebie. Doktryna ta uzyskała wsparcie legislacyjne w latach pięćdziesiątych, aż po rasową rejestrację wszystkich obywateli i zakaz tworzenia mieszanych małżeństw. Do tego kraj rządzony był nieudolnie i daleko było mu do samodzielności ekonomicznej.

Sytuacja w kraju była całkowicie kontrolowana przez białych, a próby ludności czarnej odwrócenia tej tendencji okazywały się zupełnie nieskuteczne. Wszystko mimo faktu, iż z początkiem lat osiemdziesiątych ludność biała wynosiła zaledwie 18%. Polityka wewnętrzna sprawiała też, że wokół RPA zaczął zaciskać się łańcuch izolacji dyplomatycznej, na tyle dolegliwy by skłaniać władze do refleksji nad zmianą systemu.

Rosło niezadowolenie ludności czarnej, coraz częściej przybierając formę przemocy, a czasem nawet walki zbrojnej. Dochodziło do zamachów bombowych. Tworzyły się, zarówno spontanicznie jak i inicjowane demonstracje i zamieszki, wymierzone najczęściej w czarną ludność wspierającą apartheid. Akcji zbrojnych dokonywała ANC - Afrykański Kongres Narodowy, organizacja narodowowyzwoleńcza. Również biali odczuwali nieprzyjemności związane z życiem w państwie policyjnym, uzależnionym od czarnej siły roboczej. Ten ostatni czynnik w głównej mierze powodował konieczność przeprowadzenia zmian. Na początku lat osiemdziesiątych zasady apartheidu zostały złagodzone, a represyjność systemu zmniejszyła się.

Zaczęto wdrażać w życie program „kontrolowanego osłabiania barier rasowych”. W 1984 roku miało miejsce referendum i uchwalona została nowa konstytucja, w której przyznano prawa polityczne ludności kolorowej i azjatyckiej, w rządzie znalazło się nawet kilku „kolorowych” i „azjatyckich” ministrów. Polityka modyfikacji apartheidu nie zapobiegła jednak zaostrzeniu sankcji i międzynarodowym naciskom. Wciąż nasilającemu się ruchowi oporu czarnej ludności, towarzyszyło tworzenie się radykalnych organizacji Afrykanerów, programowo wspierających utrzymanie apartheidu. W roku 1987 wybuchła niewypowiedziana wojna między ANC i zuluskim Ruchem Inkatha, w wyniku której tysiące ludzi straciło życie. W 1989 roku przewodniczący Partii Narodowej i prezydentem RPA został F.W. de Klerk. Rozpoczęła się stopniowa likwidacja apartheidu. Rok później zalegalizowano ANC i 60 innych organizacji oraz zwolniono z więzienie przywódcę ANC - Nelsona Mandelę.

Niedługo potem ANC wyrzekł się zbrojnej walki z władzami. W 1991 zniesiono ustawodawstwo apartheidu i aktywnie prowadzono rozmowy na temat przyszłości w ramach Konferencji na rzecz Demokratycznej Afryki Południowej (CODESA). Wreszcie, w kwietniu 1994 roku miały miejsce w RPA pierwsze demokratyczne wybory.