Wiosna Ludów w zaborze pruskim i austriackim i jej skutki

Europę ogarniał zamęt zwany Wiosną Ludów. Wpływy tak znacznych i silnych ruchów musiały dotrzeć i do Polski, która od wielu już lat znajdowała się pod zaborami. I to właśnie pod tymi zaborami musieli Polacy walczyć o swoje prawa do samostanowienia, do określania własnej państwowości. Dlatego też na terenie zaboru pruskiego i austriackiego wybuchły zamieszki, która włącza się w zakres Wiosny Ludów. 20 marca 1848 roku na terenie Poznania miały miejsce demonstracje prowadzone zarówno przez polskich, jak i niemieckich mieszkańców tego miasta. Powołano wówczas Komitet Narodowy, który miał być reprezentantem polskich interesów w pertraktacjach z władzami pruskimi.

Ze względu na osłabienie Prus i jej wewnętrzne problemy związane z ruchami rewolucyjnymi, władze tego państwa zgodziły się na przywrócenie polskiej administracji, utworzenia gwardii narodowej i wysłania wojsk pruskich do koszar. Polacy odebrali ów krok jako przywrócenie Polsce autonomii. W Berlinie przyjęto również polskich dyplomatów, by z nimi przedyskutować stosunki Prus i Polski. Wszystko to było obliczone by grać na zwłokę, by zyskać na czasie, wzmocnić się i zepchnąć Polaków do takiej roli, jaką pełnili dotychczas. Jednocześnie próbowano przekonywać Polaków, iż tworzone przez nich oddziały są niepotrzebne i jedynie szkodzą. Polacy zaś snuli plany wojenne w stosunku do Rosji, z którą miano walczyć u boku armii pruskiej.

W pewnym momencie armia polska sięgała już liczebności 7 tysięcy ludzi, wówczas to przyjazny Polsce komisarz Poznania Wilhelm Willisen zaproponował rozbrojenie w zamian za autonomię. Ostatecznie podpisano stosowną ugodę 11 kwietnia, która to określała iż Polacy zredukują swoje siły do wielkości 3 tysięcy. Polacy nie spodziewali się, że to wszystko jest obliczone na zmniejszenie siły powstańców i na wysłanie przeciw nim wojsk wraz z uspokojeniem się sytuacji wewnątrz państwa pruskiego. Polacy wciąż liczyli, że Prusy wystąpią wraz z Polską jako sojusznicy w wojnie przeciw Rosji. Ostatecznie, 29 kwietnia oddziały niemieckie rozpoczęły ofensywę przeciw oddziałom polskim, uderzając na nie w obozie w Księżu. Wkrótce oddziały polskie zostały rozbite, nadzieje na odzyskanie niepodległości, czy choćby uzyskania autonomii upadły i Wiosna Ludów w zaborze pruskim zakończyła się. Rzecz jasna fiaskiem.

Nie różniły się zbytnio zamieszki związane z Wiosną Ludów na terenie zaboru austriackiego od zaboru pruskiego. Główne demonstracje polskiego społeczeństwa odbyły się na terenie Lwowa oraz na terenie Krakowa, w którym młodzież wyruszyła pod mury więzienia św. Michała z hasłami wypuszczenia więźniów politycznych. We Lwowie demonstranci otrzymali obietnicę ze strony gubernatora miasta Franza von Stadiona, iż ten wyśle do Wiednia manifest, w którym mieszkańcy żądali spolszczenia służby cywilnej (administracji), a także szkół oraz wprowadzenia gwarancji dla obywateli. W związku z osłabieniem wewnętrznym Austrii postulaty wypuszczenia więźniów zostały spełnione. W związku z sukcesami polskiej Wiosny Ludów na terenie Galicji zaczęto ochoczo powoływać gwardię narodową oraz komitet, który kierowałby całym ruchem. Wkrótce cesarz przyjął polską delegację z księciem Jerzym Lubomirskim na czele, delegacja ta wiozła ze sobą liczne postulaty, jak choćby powołanie wojska narodowego, czy też wprowadzenie rządu polskiego - tzw. Komitetu Narodowego (któremu przewodniczyć mieli: Aleksander Fredro, Franciszek Smolka oraz Jan Dobrzański). Pod koniec kwietnia doszło do walk pomiędzy oddziałami gwardii narodowej a wojskami austriackimi. Ci ostatni zostali zmuszeni do wycofania się na wzgórze wawelskie, skąd zresztą rozpoczęli mocny ostrzał Krakowa. Wkrótce miasto poddało się, gwardia narodowa została rozwiązana, mieszkańcy miasta zdecydowali się na wydanie broni. Wkrótce i we Lwowie wszelkie walki ustały, przy czym ich wynik był podobny jak w Krakowie - niekorzystny dla Polaków. 2 listopada 1848 został wydany rozkaz zbombardowania Lwowa, w wyniku którego resztki sił gwardii narodowej poddały się i ostatecznie Wiosna Ludów na terenie zaboru austriackiego zakończyła swoją bytność.

Zarówno w zaborze austriackim, jak i pruskim żywe były nadzieje na odzyskanie przez Polskę niepodległości, jednakże zbyt słabe oddziały powstańcze nie były zdolne przeciwstawić się silnym i licznym wojskom takich mocarstw jak Prusy czy Austria. W związku z tym, działania polskiej Wiosny Ludów były z góry skazane na porażkę. Jednakże jednocześnie przypominała ona światu o istnieniu narodu polskiego, o jego dążeniach do odzyskania niepodległości, do walki o swoją dawno utraconą ojczyznę. Jednocześnie można ostatecznie stwierdzić, iż w wyniku tych działaniach przyspieszeniu i wzmocnieniu uległ proces kształtowania się świadomości narodowej pośród Polaków.