Sprawa polska w czasie II wojny światowej - Przemówienie Władysława Sikorskiego (23.06.1941) - Sojusz Polski z ZSRR

Niemiecki atak na Związek Radziecki (realizacja Planu Barbarossa) w dniu 22. czerwca roku 1941 diametralnie zmienił układ sił w Europie. Dotychczasowy główny sojusznik Rzeszy, czyli Związek Radziecki, stał się jej pierwszorzędnym wrogiem, co automatycznie przesunęło go do grona aliantów. Pełne porozumienie pomiędzy Moskwą a sprzymierzonymi było w pewnym stopniu utrudnione poprzez oficjalne zerwanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy ZSRR a zaatakowaną niespodziewanie 17. września roku 1939 Polską. W zaistniałej sytuacji obu stronom – a w szczególności także zachodnim sojusznikom – zaczęło zależeć na jak najszybszym wznowieniu przynajmniej neutralnych relacji pomiędzy emigracyjnym rządem polskim a Moskwą.

Korzystną z polskiego punktu widzenia gwałtowną zmianę najwcześniej zauważył jednak premier polskiego rządu na uchodźstwie, generał Władysław Sikorski, który już dzień po niemieckiej agresji na Związek Radziecki, 23. czerwca roku 1941, w przemówieniu radiowym wyliczył warunki, jakie bezwzględnie będzie musiała spełnić strona radziecka, chcąc przywrócić stosunki dyplomatyczne z Polską. Sikorski zażądał uznania przez Stalina przebiegu granicy polsko-radzieckiej, jaki został ustalony w traktacie ryskim z roku 1921, a także gwarancji jej nienaruszalności ze strony rządów Francji i Wielkiej Brytanii. Ponadto polski premier domagał się poprawienie warunków życia i sytuacji społecznej ludności polskiej, która po 17. września roku 1939 znalazła się na terenach okupowanych przez Armię Czerwoną.

Wymogi te w pierwotnym ich brzmieniu nie były możliwe do zaakceptowania przez stronę radziecką. Stalin bowiem jeśli godził się na istnienie niepodległego państwa polskiego, to jedynie w granicach ogólnie przyjętych za etniczne, nie zaś historycznych. Ostatecznie, wobec nieugiętej postawy negocjatora radzieckiego, londyńskiego ambasadora Iwana Majskiego, a także ciągłych nalegań m.in. Winstona Churchilla generał Władysław Sikorski zmuszony był do rewizji swojego stanowiska i pogodzenia się z warunkami narzuconymi mu przez sojuszników.