Zakon dominikanów, Zakon Kaznodziejski - powstanie, misja

W pierwszej połowie XIII wieku, niemal równocześnie z powstaniem zakonu franciszkanów, rozpoczął swoją działalność inny zakon zaliczany do grupy żebrzących – dominikanie, czyli oficjalnie Zakon Kaznodziejski.

Jego założycielem był Dominik de Guzman, kastylijski kanonik z Osmy, który zajmował się głównie propagandą i zwalczaniem albigeńskiej herezji na terenie hrabstwa Tuluzy. Chcąc skuteczniej wykonywać swoją pracę przedstawił on papieżowi Innocentemu III pomysł, w którym akcentował konieczność bezwzględnego zachowania ubóstwa wśród kaznodziejów. Stolica apostolska przychylnie odniosła się do wizji Dominika de Guzmana i w roku 1216 nowo utworzone zgromadzenie o nazwie Zakon Kaznodziejski uzyskało formalne zatwierdzenie przez papieża Honoriusza III.

Oprócz wyzbycia się ziemskich bogactw, co przysporzyło braciom poparcie szerokich kręgów społecznych, reguła ułożona specjalnie dla dominikanów zakładała także zdobywanie wszechstronnego wykształcenia, całkowitą i bezpośrednią podległość papiestwu oraz powszechną działalność propagandowo-kaznodziejską wymierzoną w szalejące po umysłach średniowiecznych Europejczyków różnorakie herezje. Dominikanie szybko stali się sprawnym i często wykorzystywanym narzędziem w ręku Stolicy Apostolskiej, które to stosunkowo szybko i bezproblemowo z Zachodu przedostało się i zakorzeniło m. in. we Francji, Italii, Cesarstwie, Polsce czy dalekim Lewancie.

Do Zakonu Kaznodziejów przyjmowano jedynie starannie wyselekcjonowanych kandydatów, dzięki czemu z czasem stał się on swoistą – zarówno intelektualną, jak i duchową – elitą średniowiecznego kleru. Spore wpływy dominikanie zdobyli m. in. na największych europejskich uniwersytetach, a poza tym rozwinęli sprawnie działający system szkół katedralnych i klasztornych. Podstawę utrzymania dla dominikanów stanowiły datki i darowizny od osób, którym przypadł do gustu prostolinijny sposób życia braci. Z racji posiadanego doświadczenia w walce z heretykami oraz posiadania powszechnej akceptacji społecznej, papiestwo w dużej mierze właśnie na dominikanach oparło działające prężnie w XIII wieku sądy i trybunału inkwizycyjne.