I wojna światowa - przyczyny, przebieg, skutki

Przyczyn I wojny światowej należy upatrywać w narastaniu sprzeczności między mocarstwami w II połowie XIX wieku.

Zarówno Rosja jak i Austro-Węgry uważały Bałkany za swoją strefę wpływów. Niemcy dążyły do nowego podziału kolonialnego i podniesienia swojego prestiżu na świecie. Francji zależało na odzyskaniu Alzacji i Lotaryngii oraz utrzymaniu wpływów w Afryce. Anglia natomiast chciała utrzymać swoją pozycję jako mocarstwa morskiego i kolonialnego, niepokoiła ją wzrastająca siła Rzeszy. Każde z tych państw miało więc swoje interesy i każde były niezadowolone z obowiązujących granic. W efekcie zaczęły wykształcać się dwa przeciwstawne, militarne obozy. Pierwszym z nich było Trójprzymierze – powstało w roku 1882, gdy do układu niemiecko-austriackiego (1879) dołączyły Włochy. Reakcją na Trójprzymierze zawiązano Trójporozumienie – tzw. Ententa stworzona przez Francję, Rosję i Anglię (1907 r.).

Pierwsze próby siły miały miejsce na początku wieku w północnej Afryce. Zainteresowanie Marokiem, jakie wyrażała zarówno Francja jak i Niemcy doprowadziło do tzw. dwóch kryzysów marokańskich. Ostatecznie zgodzono się, iż to Francja obejmie ten kraj protektoratem, ale w zamian Niemcy otrzymają część Konga na granicy z Kamerunem.

Równie napięta sytuacja panowała na Bałkanach. W latach 1912-1914 doszło tam do dwóch lokalnych wojen niepodległościowych, w których zaangażowane były mocarstwa- rosyjskie oraz austrowęgierskie. Bezpośrednią przyczyną wojny był zamach na arcyksięcia Ferdynanda dokonany przez Serba Gavrila Principa 28 czerwca 1914 roku. Austro-Węgry wypowiedziały bowiem wojnę Serbii, która poparta została przez Rosję. Swych sojuszników popierały kolejne państwa Trójprzymierza i Trójporozumienia – wojna więc była nieunikniona.

Działania wojenne toczyły się na frontach: zachodnim, wschodnim i południowym. Działania, zwłaszcza na froncie zachodnim miały charakter wojny pozycyjnej. Armie znajdowały się na swoich pozycjach i nie dopuszczały do przesuwania się linii frontowych. Każda ofensywa równała się z olbrzymimi stratami w ludziach, natomiast korzyści były niewielkie. Pierwszy raz na wojnie użyto na wielką skalę broni chemicznej – gazów. Na froncie wschodnim po wstępnych zwycięstwach Rosjanie musieli się cofać pod naporem niemieckiej armii. Również na południu coraz większe sukcesy odnosiły państwa centralne. Na zachodzie w roku 1916 miały miejsce niezwykle krwawe starcia po Verdun i Sommą. Rok 1917 przyniósł dwa przełomy. Do wojny po stronie Ententy włączyły się Stany Zjednoczone, natomiast w Rosji miały miejsce dwie rewolucje – lutowa i październikowa. W wyniku tej ostatniej Rosjanie zawarli niekorzystny rozejm z Niemcami w Brześciu. W roku 1918 ofensywa wojsk niemieckich nad Marną i Sommą zostało oparte i państwa centralne znalazły się w odwrocie.
Kapitulacja Niemiec nastąpiła 11 listopada 1918 roku.

W skutek wojny śmierć poniosło około 10 milionów żołnierzy, kolejnych 22 miliony zostało rannych. Działania wojenne spowodowały zniszczenia na niespotykaną skalę. Powodem było użycie zupełnie nowej techniki (karabiny, granaty, czołgi, samoloty, łodzie podwodne). W skutek wojny zmianom uległa sytuacja ekonomiczna. Państwa miały trudności w przestawianiu gospodarki na warunki wojenne, rosło bezrobocie. W państwach, które przegrały nastroje były fatalne, dochodziło do rewolucji.

Na mocy traktatu wersalskiego na mapie Europy pojawiło się wiele nowych państw m.in. Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Islandia. Na dwa oddzielne państwa rozbite zostały Austro-Węgry. Ponad 80 milionów ludzi zmieniło przynależność państwową, zapanował więc chaos.

Największy miał miejsce już w trakcie wojny w Rosji. Z powodu kryzysu gospodarczego i klęsk na froncie doszło do wybuchy rewolucji lutowej, która zmusiła cara Mikołaja II do abdykacji. Demokratom, którzy przejęli władze nie udało się zaprowadzić spokoju – pucz próbował zorganizować generał Korniłow. Ostatecznie władzę, za sprawą kolejnej, październikowej rewolucji, przejęli bolszewicy z W.I.Leninem na czele. Miał to być początek drogi do zaprowadzenia komunizmu na całym globie, wszystko bowiem zostało podporządkowane doktrynie. Dyktaturę sprawowała partia. Rozpoczęto budowę państwa radzieckiego i jednocześnie prowadzono wojnę w wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Zaprowadzono terror, którym zajmowała się Czeka Feliksa Dzierżyńskiego. Dążenia do rewolucji światowej przerwała porażka w bitwie warszawskiej.

Komunizm w Rosji miał się jednak rozwijać, a wielkiego znaczenia nabrał po II wojnie światowej, gdy pod wpływami ZSRR znalazła się połowa Europy.