Rok 1980 w Polsce - Strajki 1980 - przyczyny

W latach 70. władze PRL zaciągnęły ogromne kredyty na inwestycje. W założeniu miało to przyspieszyć tempo rozwoju gospodarczego. W rzeczywistości doprowadziło do jego załamania. Polska znalazła się w sytuacji, kiedy nie była w stanie spłacić swoich długów i nie mogła jednocześnie zaciągnąć nowych kredytów. Rozpoczęte inwestycje nie mogły zostać ukończone. Pojawiły się pierwsze od 1971 roku strajki ekonomiczne. Do tego dochodziło niezadowolenie z systemu i wpływów radzieckich. W 1978 roku papieżem został Karol Wojtyła i od tej pory Watykan stał się centrum środowisk polskich zwalczających system realnego socjalizmu.

W 1979 roku Karol Wojtyła, już jako Jan Paweł II przybył do Polski z pielgrzymką, której nadał wydźwięk polityczny. W spotkaniach z nim brały udział miliony ludzi liczących na wsparcie. Uległa osłabieniu pozycja władz, opinia publiczna kierowała się przeciw PZPR i rządowi. Nie przyznawali się oni do niepowodzeń, uprawiając propagandę sukcesu. Wraz z pogarszającą się sytuacją ekonomiczną wielu intelektualistów zrywało współpracę z reżimem i przechodziło do opozycji. 18 lutego 1980 roku do dymisji podał się Piotr Jaroszewicz, nowym premierem został Edward Babiuch. Wybory parlamentarne z 23 marca nie zmieniły sytuacji w kraju i w większych zakładach pracy narastały nastroje strajkowe.

Robotnicy szczególnie przeciwni byli tzw. komercyjnej formie sprzedaży towarów deficytowych. Polegało to na tym, że wprowadzony został podział na towary niższej jakości – sprzedawane po starej, niższej cenie i na towary wyższej kategorii – sprzedawane po cenach wyższych, tzw. komercyjnych. Towaru tańszego było mało, natomiast ceny komercyjne podstawowych produktów były bardzo wysokie. Dotyczyło to, między innymi, mięsa. W 1980 roku rozszerzono komercyjną formę sprzedaży na nowe jego asortymenty. Było to tym bardziej bolesne, że spożycie mięsa w Polsce od zakończenia II wojny światowej stale wzrastało. W odpowiedzi strajki robotników wybuchły w Mielcu i Tczewie, a następnie objęły zakłady w Świdniku, Żyrardowie, Lublinie, Ostrowie Wielkopolskim i Warszawie. W lipcu 1980 roku strajkowało już 177 zakładów pracy. W większości były to strajki o charakterze ekonomicznym. Opozycja starała się bardzo by nadać im polityczny charakter, jednak związek robotników z opozycją był jeszcze niewielki, a sprawy polityki niewiele ich jeszcze zajmowały.

W sierpniu strajki objęły wiele innych ośrodków. Duże znaczenie miał strajk w Gdańsku, gdzie od 14 sierpnia strajkowała licząca 16 tys. osób załoga stoczni. Również i on miał początkowo charakter ekonomiczny. Po przyłączeniu się w nocy innych zakładów, powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, na czele z Lechem Wałęsą. Przybyło wtedy do stoczni wielu przedstawicieli inteligenckiej opozycji i tak naprawdę od tego momentu wydarzenia nabrały politycznego znaczenia.