Konstytucja 3 maja 1791 - zmiany w ustroju społecznym (szlachta, mieszczaństwo, chłopi)

Stosunki społeczne, jakie panowały w Rzeczypospolitej w XVIII wieku, były dla niej bardzo szkodliwe - wraz ze złotą szlachecką wolnością, kraj pogrążał się w chaosie i anarchii. Nierząd prowadził do osłabienia państwa, a słabe państwo nie było w stanie bronić swojej suwerenności. Pojawili się jednak ludzie, którzy pragnęli wyciągnąć Rzeczpospolitą z kryzysu, wzmocnić ją i ponownie wysunąć na czoło europejskich mocarstw. Jednak by do tego dotrzeć, trzeba było najpierw przebudować m.in. szkodliwy ustrój społeczny. Czyniła to właśnie Konstytucja 3 maja 1791 roku.

Jak już zostało wspomniane, uzdrowienie Rzeczypospolitej wymagało zlikwidowanie złotej szlacheckiej wolności i liberum veto, które dla szlachty stanowiły podstawę ustroju politycznego, a które były zarazem dla tego ustroju śmiertelne. To właśnie czyniła wspomniana konstytucja - wraz z nią znikało liberum veto, a wszelkie głosowania miały się odbywać jedynie poprzez większość głosów. Jednocześnie szlachta gołota (czyli szlachta nie posiadająca dóbr ziemskich) traciła swoje prawa polityczne. Konstytucja 3 maja 1791 roku gwarantowała prawo własności, bezpieczeństwa wolności, ale i zarazem zobowiązywała szlachtę do obrony ustawy zasadniczej i samej Rzeczypospolitej.

Reformy nie ominęły także mieszczaństwa. Zgodnie z ustawą zapewniano im nietykalność osobistą, a także niemożność skazania podejrzanego bez uprzedniego wyroku sądowego. Mieszczanie uzyskali także prawo do nabywania dóbr ziemskich, wolność osobistą oraz nietykalność majątkową. Mieszczanie wywalczyli dla siebie także prawo do piastowania niższych urzędów.

Wreszcie też konstytucja odnosiła się do najniższych warstw społecznych, do samego chłopstwa. Zostali oni otoczeni opieką prawną i państwową. Zagwarantowano im także wolność osiedlania się i przemieszczania się na terenie Rzeczypospolitej oraz poza jej granicami.

Choć zmiana ustroju i stosunków politycznych oraz społecznych w Rzeczypospolitej leżała przede wszystkim w elitach wywodzących się ze szlachty, nie mogli oni w swoich reformach pominąć i innych grup społecznych, które domagały się swoich praw i wolności. Stąd też konstytucja odnosiła się nie tylko do ukształtowania stosunków na poziomie szlachty, ale i na poziomie mieszczan i chłopstwa.