Darowizna Pepina dla papieża Stefana III - Konflikt Pepina Krótkiego z Longobardami i Konstantynem V

Cesarstwo Bizantyńskie w czasach swojej świetności w wiekach poprzedzających okres frankijski obejmowało niemal cały basem Morza Śródziemnego i sięgało od Syrii na wschodzie aż po Cieśninę Gibraltarską na zachodzie. W skład olbrzymiego Imperium wschodnich cesarzy (od podojów Belizariusza w I połowie VI w.) wchodził także Półwysep Apeniński, a istotny jest fakt, iż do połowy VIII wieku sytuacja prawna tych ziem nie była do końca jasna. Teoretycznie podlegały one administracyjnie Bizancjum i kościołowi prawosławnemu, ale formalnie władzę na nich sprawował papież katolicki rezydujący w Rzymie. Dodatkowo aspiracje papiestwa sięgały znacznie dalej i odnosiły się one do odzyskanie pełnej kontroli nad światem chrześcijaństwa.

W ciągle zyskującym na znaczeniu państwie frankijskim papieże z czasem zaczęli się dopatrywać swoich naturalnych protektorów i sojuszników w wierze; wobec wzrostu zagrożenia ze strony plemion longobardzkich na północy oraz nieustannych sporów z Konstantynopolem. Oficjalna prośba o udzielenie militarnej pomocy z 753 roku, wystosowana przez papieża Stefana III do niekoronowanego władcy Franków Pepina Krótkiego, zaowocowała zbrojną interwencją tego drugiego w Italii oraz pokonaniem longobardzkiego wodza Aistulfa w roku następnym. W wyniku działań wojennych w ręce Pepina dostało się m.in. miasto Rawenna wraz z przyległościami oraz inne okupowane przez wojsko frankijskie tereny.

W obliczu sukcesów Pepina na północy Italii cesarz bizantyjski zażądał natychmiastowego zwrotu odzyskanych, prawnie należących do niego, ziem, tworzących do tej pory tzw. Egzarchat Raweński. Pepin jednak, prawdopodobnie na mocy wcześniejszego porozumienia ze Stefanem III, przekazał zdobyte tereny jako darowiznę na rzecz papiestwa, która to została formalnie przyłączona do tzw. Ojcowizny Świętego Piotra, czyli terenów podległych Kościołowi Świętego Piotra w Rzymie (łac. Patrimonium Sancti Petri) – dotychczasowej siedziby kurii rzymskiej. Fakt ten oznaczał powstanie oficjalnego, świeckiego Państwa Kościelnego, którego głową był papież – sprawujący od tej pory oprócz władzy kościelnej także władzę świecką. W jego skład weszły oprócz Rzymu i Rawenny także: Istria, Rimini, Pescaro oraz Ankona.

Do powstałego w 755 roku Państwa Kościelnego niecały rok później zostały przyłączone kolejne przyległe terytoria, które Pepin zdobył na Longobardach – ci, łamiąc postanowienia zawartego pokoju, zaatakowali posiadłości papieża ponownie w roku 756 i zostali powtórnie pokonani; była to tzw. „druga darowizna Pepina”.

Interwencje dyplomatyczne bizantyńskiego cesarza Konstantyna V na dworze frankijskim, który domagał się oddania mu wszystkich posiadłości w Italii, nie przyniosły oczekiwanego skutku. W odpowiedzi na postulaty cesarskich wysłanników Pepin kategorycznie stwierdził, iż wszystko, co uczynił, było z góry poświęcone Św. Piotrowi i jedynie on może formalnie zwrócić problematyczne ziemie Bizantyńczykom.