Husytyzm - historia i założenia. Śmierć Jana Husa

Największy czeski średniowieczny reformator religijny - Jan Hus, swoją aktywność związał od początku z uniwersytetem praskim, gdzie prowadził wykłady od roku 1398. Stamtąd rozpoczął otwarcie i co raz śmielej krytykować współczesną organizacje kościelną, jako zepsutą do szpiku kości oraz samo duchowieństwo. W swoich mowach zarzucał klerowi zbyt rozwiązły tryb życia, nadmierne bogactwo - w XV wieku prawie połowa ziemi w Czechach należała do kleru a także naganną chciwość i bezwzględność w ściąganiu od biednego społeczeństwa zawyżonych podatków.

Radykalne poglądy Jana Husa sprowadzały się także do nawoływania do powrotu do pierwotnych ideałów chrześcijańskich tj. ubóstw czy skromność. Hus, opierając się poniekąd na swoim badawczym doświadczeniu, negował ponadto nadawanie przez Kościół ogromnego znaczenia w pogłębianiu wiary cudom oraz innym zjawiskom nadprzyrodzonym, twierdząc, iż to Biblia i jej samodzielna lektura mogą być jedynym źródłem poznania Boga. W jego ideologii ważną rolę odgrywała także kwestia możliwości przyjmowania komunii świętej przez lud pod dwiema postaciami - podobnie jak podczas każdej mszy czynią to kapłani oraz konieczność przetłumaczenia Biblii z powszechnie obowiązującej łaciny na języki narodowe. Generalne zasady głoszone przez Jana Husa pokrywały się poniekąd z postulatami, jakie nieco wcześniej wysunął angielski teolog John Wycliffe.

Hasła głoszone przez Husa szybko spowodowały, że większość czeskiego duchowieństwa zaczęła w nim widzieć groźnego heretyka, który dąży jedynie do dodatkowego skompromitowania i tak osłabionego już przez wewnętrzne schizmy, Kościoła zachodniego. Jednak znalazły one posłuch wśród uboższych warstw społecznych, czyli mieszczan, chłopstwa oraz drobnego rycerstwa, ponieważ utożsamiane były one jednoznacznie z narodowym nurtem czeskim. Jego popularność na początku XV wieku wiązała się natomiast z co raz większą germanizacją oraz podporządkowaniem większości terytorium Czech napływającym z Niemiec osadnikom oraz kupcom, które to doprowadziły wręcz do wybuchu otwartego konfliktu pomiędzy żądającymi gruntownych reform czeskimi narodowcami a utożsamianymi z konserwatyzmem reprezentowanym przez Kościół, elementem niemieckim. Zwolenników Jana Husa, popierających proponowany przez niego program reform w Kościele oraz państwie, z czasem zaczęto nazywać husytami.

Jan Hus został oficjalnie wezwany na obrady soboru w Konstancji w roku 1414, aby mógł osobiście wytłumaczyć się najwyższym dostojnikom kościelnym ze swoich radykalnych poglądów. Jednak w obawie o swoje życie początkowo zdecydowanie odmówił przyjazdu do Konstancji, ale ostatecznie zmienił zdanie po uzyskaniu od organizatora soboru - Zygmunta Luksemburskiego gwarancji nienaruszalności osobistej, w postaci tzw. żelaznego listu. Po przybyciu na miejsce został on jednak podstępnie uwięziony i postawiony przez sądem kościelnym, który zarzucił mu herezję i działanie na szkodę Kościoła. Jan Hus początkowo umiejętnie bronił swoich tez, ale w gruncie rzeczy jego los był z góry przesądzony. Wyrok w postaci spalenia na stosie został wykonany w dniu 6 lipca roku 1415 a znamienny jest fakt, iż Hus nie skorzystał z możliwości darowania życia w zamian za wyrzeczenie się swoich poglądów.