Reformy Karola Wielkiego - Reforma pisma Karola Wielkiego

Przeprowadzenie przez sprowadzonych z Anglii mnichów reformy systemu oświaty w państwie frankijskim niosła za sobą również gruntowne zmiany w teorii piśmiennictwa, gramatyce oraz wyglądzie pisma. Współpraca szkoły pałacowej w Akwizgranie z zreformowanymi szkołami klasztornymi, na czele ze znajdującą się w opactwie Św. Marcina w Tours, zaowocowała trwałym odejściem od nieczytelnej i niepraktycznej kursywy stosowanej przez władców merowińskich i zastąpienie jej tzw. minuskułą karolińską.

Minuskuła wprowadzona z inicjatywy Alkuina, opata z Tours, na pierwszy rzut oka wyglądała o wiele ładniej od swojej poprzedniczki – kursywy merowińskiej; litery jej były bardziej okrągłe oraz proporcjonalne i zasadniczo poszczególne znaki w obrębie całego tekstu były niemal takie same, co mając na uwadze ówczesne zwyczaje pisarskie, wszechobecne niedbalstwo i niezwracanie uwagi na szczegóły, stanowiło sporą innowację. Była ona swego rodzaju kompilacją najlepszych, wyselekcjonowanych cech z niemal wszystkich znanych wówczas rodzajów pisma. W wzorcowym alfabecie karolińskim występowały zarówno pochodzące z uncjały litery „d”, „f”, długie „s” czy „h” oraz minuskule „a”, „e”, „u” itp.

Bardzo praktyczna i uniwersalna minuskuła karolińska szybko przyjęła się w średniowiecznych kancelariach w całej Europie, stając się podstawowym stylem stosowanym przez lata w kodeksach oraz nieco wolniej w dokumentach. W XI wieku dukt karoliński był już powszechnie wzbogacany o nieraz bardzo wyszukane zdobienia oraz elementy ornamentyki – wyciągane w górę trzonki długich liter, graficzna forma pierwszej litery tekstu. O znaczeniu innowacji wprowadzonych do piśmiennictwa w okresie panowania Karola Wielkiego najlepiej świadczy fakt, iż minuskuła karolińska przetrwała niemal w niezmienionej formie przez kolejne wieki średniowiecznej historii Europy aż do czasów renesansu, kiedy to przeprowadzona została kolejna, gruntowna reforma (ujednolicenie) pisma. Kształt dzisiejszych liter, stosowanego powszechnie w naszym kręgu geograficzno-kulturowym alfabetu łacińskiego ukształtował się właśnie w czasach wczesnego średniowiecza, a ostateczny, zbliżony do dzisiejszego, wygląd litery uzyskały właśnie dzięki reformie karolińskiej.

Czasy panowania Karola Wielkiego w literaturze i sztuce często określa się mianem „renesansu karolińskiego”. Był to okres niebywałego rozwoju cywilizacyjnego w sferze intelektualnej, który nie byłby możliwy bez wsparcia dworu oraz reform przeprowadzanych przez władcę. W umownej stolicy państwa Franków, Akwizgranie, tworzyli wówczas m.in. wspomniany wcześniej reformator, doradca Karola Wielkiego w sprawach oświaty, mnich Alkuin, Einhard – biograf królewski – oraz Paweł Diakon, autor bardzo cennych kronik.