Marzec 1968 - protesty studenckie w marcu 1968 (8 marzec 1968)

Wydarzenia marcowe 1968 r. w Polsce przeszły do historii jako okres bardzo trudnej i ciężkiej sytuacji w kraju. Dawał się we znaki kryzys polityczny, brak autorytetu władzy, masowe represje i ogólna sytuacja gospodarcza kraju sprzyjała rozruchom. Pod wpływem poluzowania się sytuacji w Czechosłowacji i w ZSRR, przyszła kolej na Polskę. Polska czekała na proces demokratyzacji, który obserwowany był w sąsiadujących państwach bloku sowieckiego. 8. marca 1968 r. doszło do wiecu studenckiego na Uniwersytecie Warszawskim, na którym studenci żądali unieważnienia decyzji o represjach wobec nieprzychylnych politycznie działaczy, zażądano zaprzestania prześladowań oraz przywrócenia praw studenckich tym, którzy wcześniej protestowali przeciwko zdjęcia ze sceny słynnych „Dziadów” Dejmka. Dodatkowo fale rozruchów podsycało stronnictwo zwolenników generała Mieczysława Moczara.

Wiec studencki został zaatakowany przez oddziały milicji, które pojawiły się w cywilu w autokarach z napisem „Wycieczka”. Funkcjonariusze milicji próbowali łapać poszczególne osoby z wiecu, dodatkowo studenci zostali zaatakowani przez zorganizowane oddziały mundurowe, które wdarły się przez główną bramę. Studenci zostali ostro potraktowani pałkami i kijami. Na Krakowskim. Studenci skandowali „Gestapo!” i uciekali przed oddziałami milicji. Rozpoczęły się masowe aresztowania. W radiu i telewizji podawano nieprawdziwe informacje, telewizja mówiła o winnych studentach, rozróbach i chuligaństwie polskiej młodzieży. 9. marca inne uczelnie stanęły solidarnie z poszkodowanymi studentami, rozpoczęła się masowa ogólnokrajowa działalność studencka.

Uniwersytety w Krakowie, Warszawie i Poznaniu mocno skrytykowały akcję milicji. Wszystkie demonstracje studenckie spotkały się z atakiem MO. Milicja zaczęła atakować studentów, doszło do aresztowań i zatrzymań. Istotnym elementem wydarzeń marcowych była, już wspomniana, sytuacja związana z przedstawieniem Dziadów, „antyrosyjski” charakter tego dramatu spowodował, iż przedstawienia w warszawskim Teatrze Narodowym zostały wstrzymane. Doprowadziło to do oburzeń i wystąpień studenckich. Dnia 30. stycznia 1968 r. odbyło się ostatnie przedstawienie. Studenci zaczęli manifestować na znak protestu, żądano przywrócenia przedstawień. MO rozpoczęła aresztowania demonstrantówSytuację w marcu 1968 r. starali się wykorzystać tzw. Moczarowcy, którzy roznosili informacje, jakoby za rozruchy odpowiedzialni byli studenci pochodzenia żydowskiego. Historycy po części przyznają rację sugestiom Moczarowców, jednakże działalność studencka spotykała się z powszechną akceptacją społeczną i była popierana przez Polaków.

Doszło do antysemickich wystąpień i ataku na ludność pochodzenia żydowskiego. Skala rozruchów zaczęła wymykać się spod kontroli. Grupa Moczarowców była odpowiedzialna za powstałe rozruchy i jednocześnie dążyła do realizacji swoich celów politycznych. Konsekwencje wydarzeń z 8. marca 1968 r. były ogromne. Propaganda, jaka wówczas szalała, doprowadziła do nagonki na syjonistów i wrogów kraju, rozpoczęła się „czystka” w szeregach partyjnych i państwowych. Propagandę „podłapał” również sekretarz Gierek, który rozpoczął przemowę grożąc syjonistom. Działania Moczarowców zostały w końcu udaremnione przez kierownictwo gomułkowskie.