Żdanowszczyzna - przebieg i skutki

Żdanowszczyzna to określenie na radziecką politykę wobec kultury, zarówno wobec Związku Radzieckiego, jak i krajów satelickich ZSRR. Rozpoczęła się po drugiej wojnie światowej i polegała na agresywnym propagowaniu socrealizmu, jako jedynego zgodnego z normami kierunku. Tępiono znanych przedstawicieli sztuki (wystarczy za przykład dać sławnego kompozytora Sergiusza Prokofiewa, czy reżyserów jak Siergiej Eisenstein i Wsiewołod Pudowkin ), wciąż pisano o spiskach i działaniu jednego czy drugiego obywatela na rzecz obcych mocarstw. Posługiwano się polityką strachu i terroru. Żdanowszczyzna opierała się o poglądy Andrieja Żdanowa (żyjącego w latach 1896 - 1948, który w roku 1946 przystąpił do intensywnego działania, polegającego na niszczeniu wszelkich wpływów zachodnich i wzmacniania ideologii partyjnej), kult Stalina i przeświadczenie o byciu najlepszym wśród wszystkich słowiańskich narodów. Odbicie swoje znalazło to jednocześnie w brutalnym nacjonalizmie i propagandzie antysyjonistycznej (za argument podawano kosmopolityzm Żydów,  co wiązało się z brakiem własnej państwowości, a miało oznaczać ogromną podatność na obce wpływy), która niejednokrotnie przeradzała się w akty mordu.

Więzienia rosyjskie zapełniały się literatami. W państwach zależnych od ZSRR kroki szły jednak i dalej - zarówno na Białorusi, jak i Ukrainie miejsce rodzimych języków zastępowano językiem rosyjskim. Starano się wprowadzić pełną rusyfikację. W momencie oporu ludności (zarówno zwykłych mieszkańców, jak i urzędników) robiono manewr przesiedlania ludności z ZSRR na tereny, które nie chciały ulec polityce moskiewskiej. Osiedlano całe rodziny - począwszy od robotników, aż po wysokich funkcjonariuszy aparatu władzy.

Skutkiem żdanowszczyzny było podporządkowanie kultury i sztuki wymogom partyjnym, oparcie się o ostrą cenzurę, a jednocześnie zasianie w umysłach ludzi poczucia strachu i niepewności. Żdanowszczyzna jest dobrym przykładem na to, jak totalitaryzm funkcjonuje w praktyce. W odniesieniu do kościoła prawosławnego zastosowano podobny patent - w tym przypadku jednak podejmowano z nim współpracę (ograniczoną i polegającą w dużej mierze na łagodzeniu represji), pod warunkiem, że cerkiew prawosławna będzie zwalczała inne religie. Miało służyć to pożądanej tak bardzo unifikacji. Dla państw podległych od ZSRR żdanowszczyzna oznaczała rusyfikację.