Wydawnictwa podziemne na przełomie 70. lat i 80.

Wydawnictwa podziemne, czyli wydawnictwa wydawane w krajach, w których obowiazywała cenzura. Mowa tutaj np. o PRL i ZSRR. Publikacje te określane były mianem – bezdebitowych, co oznaczało zakaz dopuszczenia do rozpowszechniania przez stosowny urząd, ignorujące dodatkowo prawa autorskie. W Polsce właściwym urzędem do 1989 r. był Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk.

Publikacje podziemne wydawane były przez wydawnictwa lub też osoby prywatne w ilości kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy. Niektóre spośród tych nielegalnych wydawnictw przekształciły się w oficjalne instytucje wydawnicze jak np. „NOWA”.

Tajne publikacje w ZSRR nosiły nazwę „samizdat”, co oznacza „sam wydał”. Podziemnymi wydawnictwami w Polsce w latach 80-tych nazywany jest także funkcjonujący wówczas trzeci obieg.

Wydawnictwa podziemne tworzone były najczęściej spontanicznie przez prywatne osoby lub małe grupy osób. Druki tworzone były przy użyciu prymitywnych technik np. maszyn do pisania bądź też przepisywane były one ręcznie. Teksty tworzono samorzutnie  lub też przedrukowywano je z wydawnictw emigracyjnych. Przykładem takich przedsięwzięć było np. czasopismo „Biulety”, wydawane przez tajną organizację Ruch od września 1969 do czerwca 1970.

Barierą dla funkcjonowania podziemnych wydawnictw były działania policyjne oraz kontrola handlu papierem, farbą i maszynami drukarskimi; stąd też zasięg rozpowszechnienia czasopism był stosunkowo niewielki.

Wielkim krokiem do przodu w działalności drukarskiego podziemia okazało się zorganizowanie w Polsce tajnego ruchu wydawniczego zainspirowanego przez Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz KOR w PRL od 1977r. Doszło wtedy do profesjonalizacji druku i stworzenia organizacji zajmujących się drukiem podziemnym opartym głównie na  materiałach i sprzęcie pochodzącym z kradzieży instytucjom państwowym a także będących częścią przemytu spoza granic.

Najważniejszą zasadą funkcjonowania drukarstwa z podziemia było utrzymanie za wszelką cenę lokalizacji i zasad pracy drukarni.

Sytuacja tajnego drukarstwa pogorszyła się na początku stanu wojennego, kiedy to skonfiskowane zostały spore ilości sprzętu drukującego. Druga połowa lat 80 – tych przyniosła jednak poprawę działalności podziemnych drukarni, władze ówczesnej PRL zwiększały tolerancję wobec działającej opozycji, z czasem dodatkowo zniesienie cenzury umożliwiło już oficjalną i legalną działalność wydawnictw opozycyjnych.