John Wycliffe - życiorys, poglądy

Okres wielkiej schizmy zachodniej przyczynił się do drastycznego załamania się autorytetu Kościoła w Europie, co wiązało się to także z ogólnym spadkiem zaufania społecznego do instytucji kościelnych oraz samego duchowieństwa. Dodatkowo pozycja papiestwa na prowincji była systematycznie osłabiana przez skrajny wręcz fiskalizm, jaki wprowadził za swojego pontyfikatu Jan XXII. Wówczas to papiestwo, będąc pozbawione większości stałych dochodów z utraconego Państwa Kościelnego, we wszelki możliwy sposób starało się pozyskać pieniądze na swoją kosztowną działalność. Podstawą dochodów Stolicy Apostolskiej stały się tzw. annaty, czyli olbrzymie opłaty, jakie uiszczali na rzecz papieża nowo mianowani przez niego wyżsi duchowni w kluczowych oraz najbardziej dochodowych europejskich diecezji. Oprócz tego Jan XXII zarządził podniesienie świętopietrza a także bezczelnie kontynuował pobieranie wprowadzonego przez Innocentego III specjalnej dziesięciny na finansowanie krucjat, które przecież definitywnie zakończyły się jeszcze w poprzednim stuleciu.

Wszystkie powyższe aspekty surowej polityki finansowej prowadzonej przez papiestwo, stopniowo przyczyniły się do wzrostu aktywności zwolenników natychmiastowych gruntownych reform w Kościele. Hasła te najgłośniej skandowane były przez teologów ze środowisk uniwersyteckich. Wśród nich prym wiódł początkowo John Wycliffe - profesor teologii uniwersytetu w Oksfordzie, który postulował m. in. powrót do korzeni, czyli ubogiego chrześcijaństwa apostolskiego z pierwszych wieków jego istnienia, ostro krytykując jednocześnie bogactwa oraz przepych jakie towarzyszyły współczesnemu Kościołowi. Korzystając z ideologii św. Augustyna oraz Joachima z Fiore, Wycliffe otwarcie podważał doktrynę kościelną, uznając za jedyne źródło wiary Biblię, którą zresztą jako pierwszy przetłumaczył na język angielski. Negował jednocześnie potrzebę utrzymywania hierarchii kościelnej nazywając ją wprost „synagogą szatana” oraz domagał się zlikwidowania w ogóle duchowieństwa w takiej - wypaczonej jego zdaniem - formie, jaką przybrało ono w średniowieczu.

Nauka Wycliffe z czasem przyjęła się na dworze króla Edwarda III, który popadł w konflikt z papieżem z powodu nieopłacenia narzuconej z góry na Anglię daniny. Podobnie postąpiła szlachta angielska, która mając nadzieję na udział w ewentualnej sekularyzacji dóbr kościelnych, poparła hasła przez niego głoszone. Kościół z największą zaciętością starał się zwalczać wywrotową ideologię głoszoną przez Wycliffe. Papież Marcin V do tego stopnia uznał jego nauki za szkodliwe, iż nawet po śmierci heretyka, w roku 1428, nakazał odkopanie zwłok Wycliffe z grobu na niepoświęconej ziemi a następnie publiczne uch zbezczeszczenie oraz spalenie na stosie.

Poglądy Wycliffe przyjęły się także na kontynencie, m. in. w Czechach, gdzie w oparciu o ich główne założenia rozwinął swoją ideologię Jan Hus. Stały się one w wiekach następnych podstawą ideologiczną reformacji oraz inspiracją dla m. in. Marcina Lutra czy Jana Kalwina.