Milovan Djilas - biografia, działalność i znaczenie w historii Jugosławii

Milovan Djilas to postać o niezwykle barwnym życiorysie, która odegrała szczególną rolę w historii Jugosławii.

Młodość Czarnogórca to okres fascynacji komunizmem w wydaniu stalinowskim. Jego podejście do ideologii promieniującej z ZSRR było na tyle bezkrytyczne, że nosiło wręcz znamiona religijne. Oczarowanie dogmatami nie wytrzymało jednak konfrontacji z rzeczywistością i już pod koniec II wojny światowej Djilas rozpoczał powolną korektę swego światopoglądu, aby w roku 1948 opowiedzieć się po stronie sekretarza generalnego Tity, wytykając wypaczenia stalinizmu. Niezwykła inteligencja i znajomość tematu powodowały, że polemiki, w jakie się wdawał były niezwykle wartościowe.

Znamienna była również odwaga z jaką atakował najważniejsze osoby z samym Stalinem na czele. Ponieważ jednak jego krytyka sięgała coraz głębiej, stał się on osobą niewygodą również dla samego Tity i w roku 1954 został wyrzucony z jugosłowiańskiego KC. Po latach miał zresztą napisać niezwykle głęboką charakterystykę swego dotychczasowego wodza.

Pozbawienie funkcji państwowych nie było jednak najbardziej dotkliwą karą, bowiem za swe poglądy dwukrotnie zamykany był w więzieniu (na ponad 8 lat). Zerwanie z komunizmem nie odbywało się gwałtownie. Djilas dopiero na początku lat 60-tych ostatecznie rozszedł się z marksizmem, przyjmując pozycję socjaldemokraty. Wtedy też zyskał sobie miało naczelnego „opozycjonisty” – był szykanowany w kraju, a wydawany i szanowany na zewnątrz.

W latach 80-tych swą uwagę skierował w stronę nowego zarządcy Kremla – Gorbaczowa. Djilas, choć pełen szacunku, dla nowego „wodza” nie wierzył, aby udało mu się zreformować system radziecki. Podstawa tej oceny była prosta: system ten jest zwyczajnie niereformowalny. Przewidywania te okazały się bardzo trafne, co jedynie potwierdziło znakomite zdolności analityczne zasłużone już wówczas pisarza.

Milovan Djilas, który zmarł w roku 1995, do historii przeszedł, jako osoba niezwykle odważna i niezłomna, która porzuciła wiarę w komunistyczny raj na ziemi, aby poświecić się studiom nad naturą ideologii marksistowskiej.