Marksizm jako teoria rozwoju społecznego - charakterystyka

Marksizm jak każda filozofia zakładał pewne etapy rozwoju społeczeństw na świecie. Według marksistowskiego ujęcia każde społeczeństwo posiada pewne cechy, którymi się charakteryzuje i które można podzielić na poszczególne punkty. Etapy rozwoju uzależnione są od ekonomii i praw rządzących rynkiem. Marksizm wyróżnia pięć etapów:
A) WSPÓLNOTA PIERWOTNA
B) NIEWOLNICTWO
C) FEUDALIZM
D) KAPITALIZM
E) KOMUNIZM

Wspólnota pierwotna, która opierała się na własności ziemskiej i obowiązku pracy występowała od II w. p.n.e. i trwała do ok. VII w. n.e. Kolejnym etapem był niewolnictwo, które wywodziło się z poprzedniego etapu – wspólnoty pierwotnej, charakteryzowało się tym, iż właściciele ziemscy posiadali niewolników, którzy korzystali z ich pracy i usług, mogli do woli zarządzać swoimi ludźmi. Następnym etapem był feudalizm (łac. feudum – prawo do cudzej rzeczy), który oznaczał już nieco bardziej rozwinięty ustrój społeczno-polityczny obowiązujący w średniowieczu. Następowała powolna hierarchizacja społeczeństwa, pojawił się pan, chłop i możnowładztwo. Feudalizm trwał do ok. XIII w. n.e.

Po feudalizmie pojawił się kapitalizm – system ekonomiczny, który powstał na bazie feudalizmu. Pozwalał na rozwój przedsiębiorcom i właścicielom prywatnym, którzy gromadzili i powiększali kapitał dzięki zatrudnianiu pracowników.

Ostatnim etapem rozwoju wedle marksistowskiej teorii miał być komunizm, w którym zniknąć miała własność prywatna, a zastąpić ją miała wspólnota, kolektyw, który charakteryzowałby się bezklasowym społeczeństwem i egalitaryzmem. Komunizm dążył do ujednolicenia i zasymilowania społeczeństwa w jeden twór. Wynikało to z przeświadczenia, że wspólnota jest podstawą sprawiedliwości i każdy ma do niej prawo. Ostatni etap był więc utopią, której komunizmowi w praktyce nie udało się zrealizować.

Ekonomiści spekulują dzisiaj nad koncepcją Marksa. Marksiści byli przekonani, że klęska kapitalizmu jest nieunikniona i że następnym etapem będzie właśnie komunizm – utopia i zarazem ideał społeczeństwa. Marks twierdził, że akumulacja kapitału prowadzić będzie do spadku zysku, co w konsekwencji doprowadzi do kryzysu ekonomicznego, którego efektem będzie budowa społeczeństwa komunistycznego. Na ile Marks był wizjonerem, a na ile teoretykiem, badacze do dziś się spierają. Notoryczne kryzysy wstrząsające światem kapitalistycznym miałyby więc w ostatecznym rozrachunku oddać władzę robotnikom, tzw. proletariatowi, co rozpoczęłoby budowę komunizmu realnego. Ta koncepcja marksizmu jest dzisiaj analizowana przez wielu jego spadkobierców m.in. przez szkołę Louisa Althussera.