Witkacy - funkcja i rola groteski w utworach Witkacego

Groteska jest kategorią estetyczną, łączącą dwie przeciwstawne wobec siebie jakości, takie jak tragizm i komizm, piękno i brzydota, absurd i realizm. Jest ona jedną z nadrzędnych kategorii w sztuce XX wieku, ponieważ w tej właśnie epoce sztuka ulega pewnego rodzaju uwolnieniu z dotychczasowych ciasnych ram konwencji czy kanonu.

Witkacy pojmował funkcję groteski w sobie typowy sposób. Wszystkie cechy jego twórczości sprowadzają się do jednej idei - ideą tą jest jego teoria Czystej Formy. Zgodnie z tą teorią, rolą literatury i sztuki w ogóle (również religii i filozofii) jest dostarczenie jej odbiorcy Przeżycia Metafizycznego, które prowadzi do poznania Tajemnicy Istnienia. Wedle przekonań artysty to właśnie groteska i absurd są najdoskonalszym medium Przeżycia Metafizycznego, ponieważ to one wytrącają odbiorcę sztuki z równowagi, a to z kolei pozwala mu na wejście na wyższy stopień pojmowania istoty dzieła.

W swoich utworach bardzo często zmienia Witkacy rzeczywistość, deformując ją i groteskowo uwypuklając niektóre jej elementy. Przywodzi to na myśl świat odbity w krzywym zwierciadle - nieco przerażający, ponieważ odbiegający od utartych przyzwyczajeń. Właśnie tak pojmuje Witkacy rolę sztuki. Jego teoria Czystej Formy postuluje odejście od wyższości znaczeń merytorycznych utworu, nobilitację formy i sztuki dla sztuki. Zakłada zerwanie z naturalizmem, relizmem, związkami przyczynowo-skutkowymi, jakąkolwiek logiką. Stawia na przypadkowość, absurd, nieoczekiwane wydarzenia i rozwiązania. Jeśli zaś chodzi o wprowadzanie owej teorii w życie - nie istnieje żadne medium lepiej nadające się do tego celu, aniżeli właśnie groteska. Mieszanie stylów wypowiedzi, łączenie elementów tragizmu i komizmu czy zrównanie kategorii piękna i brzydoty są idealnym sposobem na zmianę dotychczasowych przyzwyczajeń, a co za tym idzie - wstrząśnięcie odbiorcą sztuki i ukazanie mu jej z zupełnie nowej perspektywy.