Władysław Broniewski „Ballady i romanse” - interpretacja i analiza wiersza

Twórczość Władysława Broniewskiego przechodziła liczne przeobrażenia – wiąże się to z faktem, iż światopogląd Broniewskiego ewoluował i zmieniał się w zależności od nastrojów politycznych i społecznych.

Wiersz „Ballady i romanse” pochodzi z tomiku wydanego w 1945 roku. Jest on aluzją literacką do utworu Mickiewicza pt. „Romantyczność”. Broniewski, zainspirowany przerażającym obrazem działań wojennych, pisze własną wersję ballady. Podobieństwa obu utworów są następujące: „Ballady i romanse” i „Romantyczność” należą do tego samego gatunku literackiego – mianowicie są balladami. Autorzy opisują losy młodych dziewczyn, które są opuszczone, osamotnione i nierozumiane przez społeczeństwo. Przeciwstawiają zło całego świata losom dziewczyn, które pochodzą z prostego ludu – przez to stają się niemalże symbolami.

Już pierwszy wers: „Słuchaj dzieweczko! Ona nie słucha…” nawiązuje do romantycznego utworu. Bohaterem lirycznym wiersza jest mała, osierocona dziewczynka Ryfka. Jej mama zginęła podczas wojny, a ojciec przebywa w obozie koncentracyjnym. Jednak wydaje się, że dziewczynka nie zauważyła ich nieobecności – podarowane przez dobrych ludzi jedzenie pragnie zanieść rodzicom. Chociaż samotna, Ryfka nie jest skazana tylko na siebie. Ludzie zauważają jej nędzę i wspomagają ją: „Przejeżdżał chłop, rzucił grosik, przejeżdżała baba, też dała cosik”. Jednocześnie pomoc bliźnich jest powierzchowna i niewystarczająca; nikt nie pochyla się nad Ryfką, w której okrucieństwo wojny rodzi liczne urojenia. Dziewczynka w desperacji szuka jedynych przyjaznych osób – rodziców, jednakże te poszukiwania skazane są na niepowodzenie: „Mama pod gruzami, tata w Majdanku...” Charakterystyka Ryfki przez podmiot liryczny: „po gruzach biega naga, ruda Ryfka” oraz fakt, że jej mama najprawdopodobniej została zamordowana w obozie koncentracyjnym jednoznacznie wskazuje na jej pochodzenie: dziewczynka jest żydówką.

Następnie, u utworze pojawia się Jezus, który zostaje przedstawiony jako bezsilny człowiek wiedziony na męki przez esesmanów: „SS-mani go wiedli na męki, / postawili ich oboje pod miedzą, / potem wzięli karabiny do ręki”. Bohaterowie zostają zabici; uzasadniając wyrok, podmiot liryczny przytacza następujące słowa: „za koronę cierniową, za te włosy rude, / za to, żeście nadzy, za to, żeśmy winni, / obojeście umrzeć powinni”. Śmierć bohaterów jest okrutna i bezpodstawna, stają się oni ofiarami niszczącej ideologii, jednymi z wielu, których pochłonęło żniwo Holocaustu. Bohaterowie wiersza Broniewskiego stają się symbolem niewinnych, zastraszonych ludzi, którzy zginęli w trakcie II wojny światowej w trakcie walki z hitlerowskim najeźdźcą.

Poeta, pragnąc uczynić przedstawiany obraz bardziej realistycznym, wykorzystuje liczne środki artystycznego wyrazu; przede wszystkim charakteryzujące postaci epitety: „ruda Ryfka”, „bolejący Jezus”, wtrącone w nawias wykrzyknienie: („Uciekaj, uciekaj, Ryfka!”) oraz rymy: „grosik – cosik – luda – ruda”. Wiersz rozpoczyna apostrofa do głównej bohaterki. Podmiot liryczny często przytacza słowa wypowiedziane przez innych, posługując się w tym celu cudzysłowem. W cytatach niekiedy występują skłaniające do refleksji trzykropki: „Mama pod gruzami, tata w Majdanku...”, „Słuchaj, dzieweczko!... Ona nie słucha...”.