Symbolizm w literaturze - Symbolizm w twórczości Charlesa Baudelaire'a. Opracowanie

Charles Baudelaire to francuski poeta, który największe triumfy święcił w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Uznawany jest za prekursora poezji symbolistycznej. Była to twórczość, której za cel obrała sobie odejście od opisywania (przedstawiania) rzeczywistości i zwrócenie się ku zupełnie innym płaszczyznom znaczeniowym. Za pomocą pojęć, słów i obrazów autor miał oddać stan ducha lub rzeczy. Artysta głosił niejednoznaczność interpretacji dzieła, które wynika z jego istotowej wieloznaczności. Wymagał od czytelnika włożenia wysiłku w odczytanie symbolicznego przesłania, jakie utwór ze sobą niósł.

Ważnym elementem aktu twórczego było więc pozostawianie niedopowiedzeń, pustych miejsc czy aluzji, które czytelnik mógł rozszyfrować, analizując w swoim umyśle symbole prezentowane prze autora dzieła. Sztuka miała być oderwana od rzeczywistości dnia codziennego, powszedniego oraz od zadań społeczno-kulturowych, które skrystalizowały się na przestrzeni wieków. Poezja miała być natomiast strawą dla ducha, cieszyć swoim pięknem, kunsztem. Cel ten osiągano poprzez stosowanie wyszukanych metafor, alegorii, operowanie odcieniem zamiast jednoznacznej barwy. Zestawiano ze sobą elementy, które wymagały od odbiorcy wytężenia różnych zmysłów (miał chłonąć sztukę np. równocześnie zmysłem wzroku i słuchu). Poeta uważał, że sztuka nie powinna poddawać się żadnym nakazom. Jedynie wolna i niezależna, jest piękna. Dlatego też Baudelaire, jak inni symboliści, odrzucał tradycyjny system wersyfikacyjny, który ograniczał swobodę tworzenia.

Wiersz „Padlina” wpisuje się w tą poetykę. Autor prezentuje w nim rozkładające się ciało . Łączy i kontrastuje ze sobą spacer młodych zakochanych w piękny dzień oraz zgniliznę, robaki, strzępy ciała. Poeta zestawia ze pojęcia nieprzystające, antagonistyczne, tj. piękno i brzydotę, życie i śmierć. W wierszu ukazana jest prawda o przemijaniu. Pod płaszczem makabrycznych obrazów kryje się lęk przed śmiercią, a zarazem tęsknota za nią.

Innym utworem, w którym autor posłużyła się symbolem, a raczej alegorią, jest „Albatros”. Ptak oznacza tu poetę. Kiedy jest wolny, zachwyca swoim pięknem. Jeśli zostanie pojmany, okazuje się śmieszny i bezradny. Artysta ze swej natury unosi się nad ziemią, ponad tłumem ludzi. Wtedy jego twórczość jest wolna. Jeśli jednak ludzie sprowadzą go na ziemię, na siłę narzucą mu swą wolę i zasady, nie potrafi tworzyć. Pisanie jest metafizycznym doznaniem, połączeniem duszy z Absolutem lub choćby próbą takiego połączenia. Przebywanie ze zwykłymi śmiertelnikami, którzy nie potrafią docenić „piękna nowej poezji”, kala duszę artysty, który przestaje tworzyć. Ma „ogromne skrzydła” – potencjał i zapał, ale uderza nimi bezradnie, nie wie, co z nimi zrobić. Znajduje się w środowisku, do którego nie należy.

Kolejnym dziełem poety są „Oddźwięki”. Natura została w nim ukazana jako „las symbolów”. Autor postuluje w nim jedność istnienia kosmicznego, przyrodniczego oraz ludzkiego. Owa jedność światów wyrażona jest przez zespolenie ze sobą „dźwięków, woni i kolorów”. Zastosowanie synestezji w sonecie udowadnia, że różne zmysły przenikają się wzajemnie.

Baudelaire w swoich utworach opisywał ludzkie upadki, występność i ich konsekwencje w postaci wyrzutów sumienia i lęku. W wierszach „Do czytelnika” i „Spleen” mówi o apatii, znudzeniu, niechęci wobec rzeczywistości. Przedstawia poczucie strachu i rozpaczy, która towarzyszy człowiekowi w każdym momencie jego życia. Są to jednak doznania często jedynie metafizyczne, pozbawione racjonalnych motywacji. Tego rodzaju wiersze Baudelaire'a wpisują się tendencje dekadenckie, schyłkowe, które towarzyszyły pisarzom i w ogóle artystom tamtego okresu.

Baudelaire to artysta, który dysponował niezwykłym geniuszem, był wspaniałym obserwatorem Paryża tętniącego rozwijającym się życiem miejskim, uwielbiającym jego dynamizm i niejednoznaczność. Potrafił pochwycić uciekającą chwilę, ujmując ją w kunsztowną formę. Był inspiracją dla takich poetów jak Verlaine czy Rimbaud oraz twórców rozsianych po całym świcie, wszystkich pokoleń, aż po współczesne.