Juliusz Słowacki „Beniowski” - streszczenie skrótowe

Utwór Juliusza Słowackiego „Beniowski” jest tekstem niezwykle trudnym do streszczenia, a to za sprawą jego charakteru – jest to poemat dygresyjny, którego część fabularna stanowi połowę treści utworu. Gatunek ten został stworzony w epoce romantyzmu przez lorda Byrona; charakteryzuje się on luźnie skonstruowaną fabułą oraz występowaniem licznych dygresji, przerywających często tok narracji i bieg opisanych w poemacie wydarzeń.

Treścią fabularną poematu są losy niejakiego Maurycego Beniowskiego, osadzone w realiach czasów konfederacji barskiej. Beniowski jest niezamożnym szlachcicem z Podola (postać wzorowana na prawdziwej sylwetce, lecz bardzo przez Słowackiego zdeheroizowana), który po utracie swego majątku postanawia wżenić się w bogatą rodzinę starosty ladawskiego. Z jego córką Anielą łączy go szczere uczucie, lecz jego sytuacja finansowa skreśla go z listy potencjalnych kandydatów na jej męża.

Beniowski wyjeżdża do oblężonego Baru, poznaje kozaka Sawę Calińskiego i wdaje się z nim w ognisty konflikt, na szczęście załagodzony przez księdza Marka. Następnie Beniowski wybiera się w podróż na Krym z misją polityczną – ma za zadanie pozyskać siły zbrojne krymskiego chana do pomocy w walce konfederatom. W dalszych częściach poematu Beniowski podróżuje, wyjeżdżając m. in. na Kamczatkę.

Znacznie istotniejszą niż fabularna warstwa utworu jest jego płaszczyzna dygresyjna. Możemy wyróżnić w niej między innymi odniesienia dotyczące samego procesu twórczego i powstawania poematu. Autor często stosuje bezpośrednie zwroty do czytelnika, zapisując swoje przemyślenia (coś na kształt pamiętników), przepraszając odbiorcę za potknięcia pisarskie (niegramatyczne rymy etc.). Słowacki nawiązuje również do tradycji literackiej – w „Beniowskim” jest aż gęsto od elementów intertekstulaności, zwłaszcza nawiązań do twórczości zaciętego wroga autora – Mickiewicza. Jest to najbardziej interesująca część poematu, napisanego, bądź co bądź, w celu ukazania poetyckich zdolności Słowackiego i ostatecznej detronizacji Mickiewicza.

Innymi dygresjami, obecnymi w tekście „Beniowskiego” są nawiązania do współczesnej poecie rzeczywistości polityczno-społecznej. Ukazując dzieje konfederacji barskiej, demaskuje Słowacki postawę emigrantów, mitologizujących dawną polską arystokrację. Autor widzi w zjawisku sarmatyzmu tylko przejawy warcholstwa, które bezlitośnie w „Beniowskim” piętnuje.