Literatura II wojny światowej – Motyw tyrtejski w literaturze wojennej (W. Broniewski, K.K. Baczyński)

Motyw tyrtejski to motyw literacki mający patriotyczne nacechowanie, opiewający żołnierzy ginących w obronie ojczyzny. Nazwa motywu pochodzi od imienia starożytnego poety żyjącego w Sparcie w VII wieku p. n. e., którego utwory były pisane dla podniesienia na duchu żołnierzy.

Poezja tyrtejska opiewa miłość do ojczyzny. W literaturze polskiej motyw ukochania ojczyzny, walki o jej wyzwolenie, dobro i przetrwanie jest bardzo popularny i mocno zakorzeniony. Wystarczy wspomnieć tutaj tradycję romantyczną – literatura inspirowała wybuch kolejnych Powstań Narodowych oraz budziła w Polakach nadzieję na odzyskanie niepodległości. Poeci wcielali się w rolę wieszczy prorokujących przyszłość narodu. Chociaż literatura romantyczna bezpośrednio nie przyczyniła się do odzyskania przez Polaków niepodległości (stało się to dopiero w 1918 roku, w wyniku sprzyjającej sytuacji politycznej oraz bohaterskich walk żołnierzy polskich), na pewno pobudzała do snucia nie tylko marzeń, ale także realistycznych planów zrzucenia jarzma niewoli.

Polska traci niepodległość w 1939 roku. Druga Wojna Światowa odbiera Polsce dorobek międzywojnia, a także przerywa rozwój kulturalny kraju. Literatura zwraca się w stronę potrzeb rodaków i odpowiada na nie; poeci piszą utwory opiewające siłę żołnierskiego oręża. W nurt ten wpisuje się Władysław Broniewski, którego wiersze zostały wydane w tomiku „Bagnet na broń”. Najważniejszy wiersz, który swojego tytułu użyczył całemu tomikowi, został nazwany „poetyckim nakazem mobilizacyjnym”. Utwory Broniewskiego zachęcają Polaków do walki, mobilizują do postawienia oporu najeźdźcy. Poeta nie koloryzuje; uczciwie pokazuje sytuację, w jakiej znajduje się Polska. Broniewski opisuje ogrom zniszczeń i strat, pisze o smutku po śmierci bliskich i po stracie domu rodzinnego. Pokazuje postacie bezbronnych żołnierzy, którzy pragną – i będą – walczyć o dobro ojczyzny.

Polskim narodowym tyrteuszem należy nazwać Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Poeta ten podkreśla, że obowiązkiem każdego jest walka o dobro ojczyzny. Sam jest doskonałych przykładem poświęcenia: Baczyński zginął w czwartym dniu Powstania Warszawskiego. O jego bohaterskiej postawie Pigoń powiedział: „losem naszego narodu jest strzelać do wroga z brylantów”.