Cechy dramatu romantycznego ukazane na przykładzie „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego

Dramat romantyczny powstał w opozycji do dramatu klasycystycznego. Nawiązując do twórczości Williama Szekspira i dramatu hiszpańskiego,  wyróżniał się przede wszystkim brakiem antycznej zasady trzech jedności - akcji, miejsca oraz czasu, luźną, fragmentaryczną kompozycją, obecnością elementów fantastyki, synkretyzmem rodzajowym oraz połączeniem patosu i groteski oraz komizmu i tragizmu w jednym utworze. „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego posiada wszystkie te cechy, charakterystyczne dla dramatu romantycznego.

Przede wszystkim kompozycja utworu jest otwarta. Nie znamy dokładnego czasu ani miejsca akcji, poza wskazanymi Okopami Świętej Trójcy w ostatniej części. Również wydarzenia dzieją się w dużych odstępach czasowych, czego przykładem jest fakt, że okres między pierwszą a drugą częścią to prawie dziesięć lat. Ponadto, akcja dramatu nie podlega następstwom przyczynowo-skutkowym, a każda pojedyncza część przedstawia inną historię, w innym czasie i miejscu.

W utworze obecnych  jest też wiele wątków, których spoiwem jest osoba hrabiego Henryka, a dwa główne spośród nich to wątek dramatu rodzinnego i społecznego. Dramat podzielony jest na cztery części, z których każda opowiada inną historię historie i każdą też poprzedza wstęp, będący fragmentem poetyckiej prozy.

Dramat Krasińskiego jest również utworem synkretycznym gatunkowo. Występują w nim epickie prologi rozpoczynające każdą część dramatu (cechy epiki), liryczne monologi głównego bohatera (cechy liryki) oraz dialogi pomiędzy różnymi bohaterami, np. scena rozmowy hrabiego Henryka z Pankracym (cechy dramatu).

W „Nie-Boskiej komedii” świat realny i fantastyczny wzajemnie się przenikają i wpływają na siebie. Dowodem są pojawiające się w dramacie elementy świata fantastycznego, jak poezja pod postacią Dziewicy, Chór Duchów, Mefistofeles czy Anioł Stróż.