Bruno Jasieński - biografia, życiorys

Bruno Jasieński jest jednym z głównych przedstawicieli futuryzmu w literaturze. Był to ruch kulturalny, który narodził się w pierwszych latach XX wieku we Włoszech. Jak sama nazwa wskazuje, futuryzm wybiegał swoją myślą w przyszłość. Główną ideą było odrzucenie tradycji, która według przedstawicieli ruchu była destrukcyjna dla kultury, która powinna cały czas iść do przodu, a nie być zamykana w muzeach. Dla futurystów inspirację stanowiła nowoczesna technika i rozwijający się przemysł, który udostępniał nowe możliwości i przekonywał, że człowiek jest istotą potężną, dysponującą niespotykaną dotąd siłą kreacyjną. Światowy manifest futuryzmu przypada na 1909 rok, a jego autorami byli Filippo Tomasso Marinetti oraz Umberto Boccioni.

W Polsce głównymi ośrodkami ruchu futurystycznego były Warszawa i Kraków. W stolicy działali Anatol Stern oraz Aleksander Wat skupieni wokół pisma „Nowa sztuka” oraz „Almanach Nowej Sztuki”. W Krakowie natomiast przewodził Bruno Jasieński wraz z Tytusem Czyżewskim oraz Stanisławem Młodożeńcem. Wydali oni szereg manifestów wyrażających konieczność modernizacji życia i przemyślenia na nowo kanonów sztuki i literatury. Ich dzieła pełne były zamierzonych błędów ortograficznych, futuryści zakładali bowiem pisownię nie zgodnie z zasadami ortografii, ale fonetyki.

Sam Jasieński urodził się w 1901 roku w Klimontowie jako Wiktor Zysman (Bruno Jasieński to pseudonim literacki). Pochodził ze znaczącej rodziny – ojciec był pisarzem, natomiast matka szlachcianką. Już w szkole podstawowej w Warszawie Bruno udzielał się wydając szkolne gazetki. Po kilku latach musiał jednak wyprowadzić się z matką oraz rodzeństwem do Rosji, gdyż jego ojciec został wcielony do armii. Kontynuował naukę w Moskwie, gdzie zafascynował się twórczością rosyjskich artystów, m.in. Majakowskiego. Zdał maturę i już w Polsce rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas studiów coraz bardziej angażował się w rozmaite ruchy literackie. Aranżował wieczorki poetyckie, które były na tyle skandaliczne, że kończyły się interwencjami policji. W tym czasie powstaje grupa „Pod katarynką”, Jasieński zaprzyjaźnia się także z futurystami warszawskimi.

Pierwsze utwory poety pojawiają się już w 1920 roku, jednak prawdziwy rozgłos przynoszą mu dopiero manifesty poetyckie: „Mańifest w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća”, „Mańifest w sprawie ortografji fonetycznej”, „Mańifest w sprawie poezji futurystycznej” oraz „Mańifest w sprawie krytyki artystycznej” – wszystkie zawarte w broszurce pt. „JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską”. W tym czasie Jasieński zaczyna fascynować się ruchem komunistycznym, które to zainteresowanie kontynuuje także w Paryżu, gdzie zakłada nieformalną grupę teatralną oraz pisze kolejne dzieła: „Słowo o Jakubie Szeli” – przedstawiające losy chłopskiego powstańca w innym niż dotychczas świetle – oraz kontrowersyjną powieść „Palę Paryż”, z powodu której był zmuszony opuścić Francję i wyemigrować do ZSRR. Rosja Radziecka przyjęła pisarza z otwartymi ramionami i zaoferowała liczne stanowiska literackie i polityczne, które Jasieński skwapliwie przyjmował. Jego twórczość zawierała liczne cechy prokomunistyczne i socrealistyczne, co później było tematem licznych kontrowersji i stało się podstawą zarzutów o zdradę.

Podczas tzw. wielkiej czystki, a więc działań Stalina mających na celu likwidację członków partii leninowskich, Jasieński został wywieziony do łagru i rozstrzelany we wrześniu 1938 roku, pod Moskwą. Wcześniej twierdzono, że zmarł w wyniku wycieńczenia w łagrach na Syberii, jednak w 1992 r. ostatecznie zdementowano tę informację.