Najważniejsze gatunki literackie w średniowieczu

Średniowiecze doczekało się wielu charakterystycznych form literackich. Część z nich została przejęta ze starożytności i nieco zmieniona, a część narodziła się dopiero w wiekach średnich.

Epos rycerski to nawiązanie do starożytnych poematów epickich. Jednak w średniowieczu przyświecały mu nieco inne cele. Z francuskiego nazywany był „chansons de geste” i opowiadał o wspaniałych czynach, dokonywanych przez wspaniałych wojowników. To właśnie na gruncie tego rodzaju utrwalił się ideał rycerza, jako człowieka odważnego, nieustraszonego, gotowego do poświęceń i bohaterskich czynów, honorowego i dumnego. Jako przykład takich utworów możemy podać „Pieśń o Rolandzie”, której bohater kieruje się takim właśnie etosem rycerskim.

Legendy nosiły nieco inne cechy. Były utworami przeznaczonymi do czytania przez lud, a samo słowo „legenda” znaczy „to co powinno być przeczytane”. W tej literaturze zawierały się wzorce religijne oraz wskazówki wychowawcze. Często przedstawiała ona postaci świętych oraz drogę, która umożliwiła im zbliżyć się do Boga. Najważniejszymi legendami były: „Legenda o św. Aleksym” (wzór cnoty i ascezy) oraz „Złota legenda” Jakuba de Voragine (wielki zbiór żywotów świętych mężów).

Średniowiecze to okres narodzin kronik. Opisywano w nich wydarzenie polityczne ówczesnego świata. Możemy znaleźć tam opisy wojen, ale również przedstawienia życia codziennego. Trzeba jednak pamiętać, że w kronikach średniowiecznych często dochodziło do przejaskrawienia historii. Tworzyli je głównie mnisi i duchowni, a więc ludzie wykształceni. Chcąc przypodobać się władcom, nie skąpili im wielkości i wspaniałych przymiotów.

Innym gatunkiem literackim, charakterystycznym dla średniowiecza, były pieśni. Podejmowano w nich zazwyczaj tematy religijne, a śpiewano je podczas liturgii. Co ciekawe, ich średniowieczna forma znacznie różniła się od tej znanej z antyki i renesansu. Nie były one sylabiczne, rymy znajdowały się w obrębie jednego wersu, a za melodię odpowiadała intonacja. Efekt ten osiągana poprzez kadencję (opadającą, charakterystyczną dla wykrzyknień), antykadencję (wznoszącą, charakterystyczną dla zapytań) oraz zdania oznajmujące, w których intonacja najpierw się wznosi, a następnie opada.

Bardzo znaczącym w średniowieczu rodzajem literackim było kazanie. Miało silnie dydaktyczny wydźwięk, nauczało postaw życiowych przez konkretne przykłady, najczęściej odwołujące się do Biblii. Przykładem takich właśnie tekstów mogą być „Kazania świętokrzyskie”, które w szczątkowej formie dotrwały do dnia dzisiejszego.